Preminuo Ivan Faktor
Konceptualni umetnik i performer Ivan Faktor, jedan od najznačajnijih hrvatskih autora u polju eksperimentalnog filma, preminuo je u 71. godini, saopštio je Hrvatski filmski savez (HFS).
Rođen 1953. u slavonskom selu Crnac, kojem je ostao veran čitavog života, Faktor je u svet umetnosti zakoračio 70-ih godina eksperimentalno-dokumentarističkim filmovima, a ubrzo je počeo da se izražava i putem performansa, instalacija, te u fotografiji i videu, pritom iznova dosledan strukturalističkoj ideji minimalizma.
Među radovima iz razdoblja njegovog stvaralačkog uzleta je hrabri doprinos iz 90-ih godina, kada je beležio razaranje Osijeka bez naracije i deskriptivnosti, stvorivši trajnu i emocionalnu posvetu tom gradu, ali i zapis o nehumanosti. Tragom toga, nastao je i poslednji Faktorov film u produkciji HFS-a “Trokut Pravac Točka”, koji beleži dijalog Tomislava Gotovca i Vladimira Dodiga. Radi se o snimku nastalom pre tri decenije, čiji je cilj bio da prenese autentičnu atmosferu Zagreba i Osijeka 1991. kao svedočanstva o jednom istorijskom trenutku uz afirmisanje individualnog i ličnog doživljaja stvarnosti.
Faktor je u Osijeku aktivno delovao kao urednik Tribine kluba ljubitelja filma, voditelj filmskog programa Studentskog centra te kao urednik filmskog programa Kinematografa Osijek. Takođe, bio je osnivač galerije Kazamat u Osijeku, voditelj Performans art festivala, a istakao se i kao upravnik Gradskih galerija Osijek. Sarađivao je i na nekoliko pozorišnih projekata kao scenograf i autor video projekcija (HNK Osijek i Varaždin, Teatar &TD, ZKM).
Faktorov opus značajno su obeležile posvete Fricu Langu (Fritz), reditelju u čijoj je metodici rada na filmovima neprestano pronalazio inspiraciju. Tome u prilog ide i rad u fundusu Muzeja savremene umetnosti (MSU) u Zagrebu “Kangaroo court”, kompleksan fotografski diptih u kojem Faktor ponavlja dugački kadar iz Langovog filma u kojem kamera obuhvata 177 osoba koje sede u podrumskoj nadsvođenoj prostoriji pogleda uprta u ubicu.
Ivan Faktor i Tom Gotovac, foto: HFS
Faktor je učestvovao, između ostalog, na 46. Bijenalu u Veneciji (A Casa/At Home 2) 1995, a kao predstavnik Hrvatske na 25. Bijenalu u Sao Paulu 2002. godine, predstavio se instalacijom sa četiri video projekcije. Među njima, “Eine Stadt sucht einen Mörder” prostorno se i vremenski proteže od Langovih preciznih kadrova iz vidokruga posmatrača do Faktorovih tome suprotnih kadrova sa snažnom metaforom i elipsom. U Langovom filmu “Ranč prokletih” pojavljuje se sporedan lik Džes Faktor (Jess Factor), koji je postao poveznica dvojice filmaša. Lik i glas Marlen Ditrih (Marlene Dietrich) iz tog filma Faktor je neretko koristio u svojim radovima, konkretno u šlageru iz 1965. godine “Das Lied ist aus”.
Među brojnim priznanjima koja je dobio je godišnja nagrada “Vladimir Nazor” za izložbu “Prvi program” iz 2010. godine, postavljenu u Galeriji Klovićevi dvori, te “Velika nagrada” 39. Zagrebačkog salona 2005. godine.
MSU u Zagrebu objavio je povodom smrti Faktora da je bio multimedijalni umetnik u punom smislu te reči: film, fotografija, video i pokret.
“Odlaskom Ivana Faktora izgubili smo predanog filmskog eksperimentatora, konceptualnog umetnika koji je svojim akcijama i performasima, uvek praćenim videom i filmom, stvarao začudne instalacije u dosledno minimalističkom maniru”, istakao je MSU.
*Foto: HFS
(SEEcult.org)
