Devedesete Srđana Veljovića
Nova sezona galerije Artget Kulturnog centra Beograda, čiji su umetnički direktori u 2017. godini Slađana Petrović Varagić i Miroslav Karić, počinje izložbom fotografija Srđana Veljovića “Devedesete” – projektom koji je nastajao za vreme vladavine Slobodana Miloševića, a prema rečima autora, predstavlja svojevrsni dokument želje i napora za uspostavljanjem normalnosti i slobode.
Foto-projekat “90-te” nastajao je u periodu Miloševićeve vladavine - od 1987. godine i Osme sednice CK Saveza komunista Srbije, koja se može smatarti uvodom u kasniji raspad Jugoslavije, pa sve do 2000. godine, političkih promena i tranzicije.
Taj duži period Veljović je, kao i većina stanovništva u Srbiji, proživljavao pokušavajući da ostvari neki vid normalnosti u sopstvenom okruženju. Niz fotografskih radova nastao je tako kao rezultat traganja za načinom opstanka u trenucima dok se urušavao ceo jedan sistem (politički, društveni, vrednosni) koji su generacije decenijama unazad gradile i usvajale. Fotografisanje Veljovića tako postaje u tom periodu određena vrsta mentalne vežbe i potrebe da na svoj način reaguje, dokumentuje i - možda inicijalno ne nužno iz umetničke vizure, arhivira sećanje na jednu istorijsku epohu i njoj pripadajući socijalni ambijent, naveli su Slađana Petrović Varagić i Miroslav Karić.
Srđan Veljović, Divulje/Split, JNA 1988.
Izložba u Artgetu sadrži uži izbor fotografija iz obimne Veljovićeve produkcije iz 90-ih, uspostavljajući nekoliko isprepletanih paralelnih tokova naracije koji uvode publiku u različite vizuelne narative – od prizora redovnog vojničkog života pred rat, civilnog života u ratnim okolnostima, života na studentskim i građanskim protestima, kao i pod NATO bombama, preko privida normalnosti u dinamici urbanog klupskog života, dnevnih javnih performativnih manifestacija otpora, ali i prkosa vesele “nepobedive nacije” i konačno - trenutaka proslave “pobede”.
Srđan Veljović, Beograd, 10. mart 1991.
.jpg)
Srđan Veljović, rat protiv NATO, 1999.
Veljović je poslednju deceniju i po, koliko je u izlagačkom, profesionalnom smislu aktivan na domaćoj umetničkoj sceni, izgradio specifičnu autorsku poziciju koja je rezultat kako njegovog intenzivnog praćenja i dokumentovanja različitih vidova kulturnog, društveno-aktivističkog i urbanog života Beograda, ali i Srbije i regiona, tako i niza projekata kojima je tematski i problemski inicirao i otvarao brojna pitanja u vezi sa socio-političkim kontekstima ovdašnjeg podneblja.
U svojevrsnoj hronici događaja, pojava i situacija, kako su naveli umetnički direktori Artgeta, Veljović nastoji da zabeleži opštu sliku društva suočenog sa dramatičnim promenama - od svakodnevice neposrednog životnog i porodičnog okruženja do određenih kolektivnih prostora/ zona ili malih pojedinačnih gestova nepristajanja, borbe i otpora politikama koje su dovele do permanentnih kriza, nestabilnosti i neizvesnosti.
Srđan Veljović, Saša Marković Mikrob, šetnja sa maskama. Festival "Žudnja za životom, Vilhelm Rajh", Beograd, septembar 1997.
Sagledan u celini, Veljovićev fotografski rad ima formu specifičnog vizuelnog istraživanja, upotpunjenog promišljanjem i samog medija fotografije, odnosno značaja, moći i potencijala koji fotografija ima kao dokument i kao umetnički izraz u interpretacijama i razumevanjima društvenih realnosti.
Srđan Veljović, Knez Mihailova, Beograd, avgust 1993.
Prema rečima Veljovića, posmatrajući fotografije iz serije “90-te” iz današnje perspektive, čini se da imaju manje dokumentaran, svedočeći odnos - njima se više dokumentuje želja i napor za uspostavljanjem prostora normalnosti i slobode.
“To se moglo postići samo malim aktima subverzije, simboličkim činovima koji imaju sporedni, poprečni položaj spram prećutanog, nikad ispričanog narativa 90-tih”, naveo je Veljović, čiju okosnicu izložbe čine fotografije u vezi sa kontekstom vojske, razvrstane u dve grupe: prva iz 1987/8. godine - period JNA i potonja iz 1999. godine - rat protiv NATO.
“Fiksirajući kontekst, lako se uočava razlika koju je donelo vreme. I nepromenljivosti”, naveo je Veljović.
Srđan Veljović, Industrija
Prostor između ta dva vremena zauzimaju predstave situacija ispoljavanja društvenosti, subjektivnosti: slučaj kluba Industrija, iliti tehno potkultura u Srbiji, splav Lukas - turbofolk, ulična akcija Saše Markovića Mikroba Žudnja za životom, Vilhelm Rajh, nedeljna spontana okupljanja - narodna veselja na Kalemegdanu…
Srđan Veljović, Kalemegdan, Beograd, avgust 2000.
Deo radova se odnosi na saradnju sa umetničkim kolektivima Led art i Labin Art Express (LAE). U pitanju su bile akcije, intervencije u javnom prostoru izvođene krajem 90-ih, dekade čijim su se učinkom neposredno bavile. Sumirajući značenja, uzroke i učinke, te slike simbolički, ali na veoma precizan način govore o vremenu.
Grupa fotografija u užem dokumentarnom smislu notira određene prelomne situacije perioda 90-ih.
Tu je: 9. (10) mart 1991. godine, zatim granični kamen između Albanije i SFRJ na Prokletijama (maj, 1991) u momentu kada je postojalo izvesno da država prestaje da postoji, preko mečkara u Knez Mihajlovoj ulici u Beogradu 1993. godine, pa sve do studentskih protesta iz decembra 1996. godine i uličnog izloga venčanica u centru Beograda.
Grupa fotografija koja na prvi pogled značajno odstupa od ostalih ukazuje na ono što prethodi, ono što je izgubljeno. Ukazuje na mesto odakle smo uskočili u 90-te, naveo je Veljović.
Srđan Veljović, Divulje/Split, JNA, 1988.
Izložbom u galeriji Artget, Veljovićeve fotografije iz 90-ih prvi put dobijaju izvesnu integralnu javnu prezentaciju, a prema rečima Slađane Varagić i Miroslava Karića, danas bi ih trebalo posmatrati ne samo kao vizuelni dokument/svedočanstvo o jednom društvu i prošlom traumatičnom vremenu, već i kao svojevrsnu refleksiju sada i ovde, još uvek zarobljene u kolopletu posledica poslednje decenije 20. veka.
Izložbu će otvoriti 9. februara u 19 sati Irina Subotić, a biće je moguće obići do 9. marta – 26-godišnjice prvih velikih demonstracija protiv Miloševićevog režima u Beogradu.
Projekat je podržao Forum ZFD (Ziviler Friedensdienst).
(SEEcult.org)
