Desni ekstremizam nekad i sad

Posetioci izložbe o teroru nacista nad homoseksualcima u Muzeju grada Beograda imaju priliku da pogledaju tokom vikenda dokumentarne emisije TV B92 o ekstremnim desničarskim organizacijama u Srbiji i prvoj, prošlogodišnjoj Paradi ponosa u Beogradu, kao i dokumentarni film “Vrela krv” Miloša Teodorovića i Ivane Lalić Majdak, koji takođe ispituje razloge jačanja desnog ekstremizma u Srbiji nakon promene vlasti 2000. godine.

Time se završava prateći program izložbe "Nacististički teror nad homoseksualacima od 1933. do 1945", koja je otvorena do 23. decembra, a organizovali su je udruženje Arteq iz Beograda i Queer Zagreb.

Prvog dana vikenda, 17. decembra, biće prikazana dvodelna dokumentarna emisija TV B92 "Insajder: Nasilje uz blagoslov" autorke Brankice Stanković o ekstremnim desničarskim organizacijama, neredima i nasilju u vreme prve održane Parade ponosa u Beogradu 2010. godine, koja je završena neredima na ulicama i demoliranjem šireg centra grada.

Zašto je država dozvolila da ekstremne desničarske i navijačke grupe danas predstavljaju ozbiljnu opasnost i problem i kakva je u svemu tome uloga Srpske pravoslavne crkve, neka su od pitanja te emisije, koja otkriva i da se iz budžeta Srbije finansiraju projekti Srpskog sabora Dveri, organizacije koja je ideološka kapa svim ostalim desničarskim organizacijama u Srbiji.

"Nasilje uz blagoslov" nastavak je serijala "(Ne)moć države" iz 2009, koji je izazvao brojne reakcije javnosti, a čije su emitovanje pratile neprestane pretnje autorki Brankici Stanković.

Dokumentarni film “Vrela krv”, koji će biti prikazan 18. decembra, prikazuje Srbiju sedam godina nakon pada Miloševićevog režima i petooktobarskih promena, koja je i dalje zemlja u velikoj meri izolovana od sveta i u kojoj ekstremna desnica iz dana u dan jača. Ono što zabrinjava je činjenica da su izgredi ultradesničarskih grupacija, čiji su pripadnici izrazito mladi ljudi, postali javni i učestali posle 2000. Taj ekstremizam je ključna tema filma koji ukazuje i upozorava na bujanje opasnih fenomena kao što su fašizam i neonacizam.

Film je producirala kuća ”Arhitel” iz Beograda, a autori su novinar Radija Slobodna Evropa Miloš Teodorović i Ivana Lalić Majdak.

Posle projekcije predviđen je razgovor producenta Nikole Lalića s publikom.

Poslednjeg dana pratećeg programa, 18. decembra, biće prikazana i dokumentarna  emisija TV B92 "Reakcija: Sve boje prajda" autorke Sandre Mandić, koja istražuje kako je protekao treći pokušaj organizovanja Parade ponosa 2010, sa kakvim problemima i dilemama se susreću organizatori i kako je pokušaj organizovanja jedne žurke prerastao u najteži posao u Srbiji?

Osim toga, emisija govori i o intimnim, emotivnim “lomovima” homoseksualnih osoba i njihovog okruženja – homoseksualaca da prihvate sopstvenu seksualnost kada je postanu svesni a potom i da o tome obaveste najbliže, a onda i o raznovrsnim reakcijama najbližih - od kojih je svakako najteža odbacivanje.

Prateći program izložbe o nasilju nacista nad homoseksualcima, koju od otvaranja 2. decembra prosečno dnevno poseti pedesetak građana, takođe je izazvao veliko interesovanje, a najposećenija do sada bila je tribina "Nacizam, biopolitika i strategije kontrole", uz aktivno i konstruktivno učešće publike u diskusiji.

Izložba se sastoji od 150 arhivskih fotografija, tekstova i dokumenata, koji prikazuju opštu i lične istorije oko 100.000 osoba uhapšenih zbog homoseksualne orijentacije, pre i za vreme Drugog svetskog rata.

Između ostalog, dokumentaristički je prikazan bogat kulturni i društveni život homoseksualnih osoba u Berlinu u prvim decenijama 20. veka, tokom kojih su postojali brojni klubovi i barovi za homoseksualce i izlazila čak dva časopisa. Tome je prethodio i razvoj medicine i nauke, posebno u oblasti seksologije i prevashodno zahvaljujući nemerljivom doprinosu lekara Magnusa Hiršfelda. Hiršfeld je bio osnivač Instituta za seksologiju i Naučno-humanitarnog komiteta koji se od osnivanja 1987. godine zalagao za dekriminalizaciju homoseksualnosti u nemačkom društvu i pokrenuo peticiju za ukidanje zloglasnog člana 175 Krivičnog zakona Nemačke.

Peticiju je potpisalo 5.000 ljudi, među kojima su bili i Albert Ajnštajn, Tomas i Hajnrih Man, Herman Hese, Maks Brod, Edvard Bernštajn, Štefan Cvajg...

Hiršfeld je bio meta tradicionalista i nacista više od deset godina pre njihovog dolaska na vlast - bivao je prebijan i sačekivan uoči predavanja, ocrnjivan u štampi, a bes prema njemu eskalirao je 1933. kada je nacistička studentska omladina upala u Institut za seksualogiju i uništila ga, a dobar deo biblioteke zapalila. Posle serije predavanja koje je održao u SAD, Japanu i još nekoliko azijskih i afričkih zemalja, Hiršfeld se 1932. godine vratio u Evropu, ali u Nemačku nije mogao da uđe pa je život nastavio u Francuskoj. Nemačko državljanstvo oduzeto mu je 1933, a umro je u Nici dve godine kasnije, na svoj 67. rođendan.   

Priča o Hiršfeldu samo je deo postavke koja prikazuje razvoj sistemske državne homofobije u nacističkoj Nemačkoj, brutalnost i mehanizme progona homoseksualaca koji su, u određenoj meri, ostali na snazi do 70-ih godina 20. veka.

Specifičnost homoseksualnih žrtava je u tome što njihov progon nije zaustavljen završetkom rata, već su neki od njih morali da nastave služenje zatvorskih kazni i po savezničkom oslobađanju iz logora. Zakonska osnova koja je omogućila nacisticki teror nad homoseksualcima bila je na snazi od 1871. godine, dok je nacisticka revizija Krivičnog zakona 1934. godine, u delu koji se odnosi na homoseksualne muskarce, ostala aktuelna više od 20 godina nakon rata. Tek se ponovnim buđenjem pokreta za prava homoseksualnih osoba krajem 60-ih godina 20. veka počela da stvara klima da se istorija sistematski pozabavi i homoseksualnim žrtvama nacistickog režima.

Izložbu su finansijski pomogli Ministarstvo kulture, informisanja i informacionog društva Srbije, Fond za otvoreno društvo Srbije i Fondacija Hajnrih Bel, a podrssku su pružili i Muzej grada Beograda, Agencija za evropske integracije i saradnju sa udruženjima Gradske uprave Beograda, Socijaldemokratska omladina, Centar za kvir studije iz Beograda, izdavačka kuća Heliks iz Smedereva i udruženje Alternativni kolektiv.

(SEEcult.org)