Jugoslovenski filmovi crnog talasa u MoMA
Muzej moderne umetnosti (MoMA) u Njujorku prikazaće od 7. do 21. septembra ciklus jugoslovenskih filmova crnog talasa iz 60-ih godina, među čijim su autorima Dušan Makavejev, Aleksandar Saša Petrović, Živojin Pavlovič, Vatroslav Mimica, Boštjan Hladnik, Puriša Đorđević…
Ciklus “Crni talas do belog zraka – jugoslovenski film 1960-ih” obuhvata 15 filmova u selekciji filmske istoričarke Mine Radović u saradnji sa kustosom Filmskog odeljenja MoMA-e Dejvom Kerom (Dave Kehr), a počinje ostvarenjem “Tri” (1965) Aleksandra Saše Petrovića, koje je odnelo glavnu nagradu u Karlovim Varima, privuklo pažnju publike Njujorškog filmskog festivala 1966. godine i bilo nominovano za Oskara za najbolji strani film.
Program obuhvata i filmove “Ponedeljak ili utorak” (1966) Vatroslava Mimice, “Ljubavni slučaj ili tragedija službenice P.T.T” (1967) Dušana Makavejeva, “Ples v dežju” (Ples na kiši, 1961) Boštjana Hladnika, “Podne” (1968) Mladomira Puriše Đorđevića, “Kad budem mrtav i beo” (1967) Živojina Žike Pavlovića, “Praznik” (1967) Đorđa Kadijevića, “Skupljači perja” (1967) Aleksandra Saše Petrovića, “Memento” (1967) Dimitria Osmanlija, “Roj” (1966) Miodraga Popovića, “Mali vojnici” (1967) Bahrudina Čengića, “Čudna devojka” (1962) Jovana Živanovića, “Grad” (1963) Marka Babca, Živojina Pavlovića i Vojislava Kokana Rakonjca, “Po isti poti se ne vračaj” (1965) Jože Babiča i “Sveti pesak” (1968) Miroslava Antića.
MoMA podseća da je termin crni talas skovao filmski kritičar Vladimir Jovičić 1969. godine, prezirno smatrajući da je jugoslovenski film postao nezdravo fiksiran za mračnu stranu života i društva.
Filmski autori kao što su Dušan Makavejev, Aleksandar Petrović i Živojin Pavlović bavili su se specifićnim crnim humorom i brilijantnim formalnim inovacijama nekadašnjim tabu temama, kao što su seks, rat i društveno otuđenje. Iako su se njihovi filmovi suočavali i sa zabranama i cenzurom socijalističkog režima, MoMA podseća da su privukli i dovoljno međunarodne pažnje da bi dostigli nivo slobode koji je bio nezamisliv u zemljama Istočnog bloka. Nažalost, mnogi od tih filmova su nestali iz distribucije nakon krvavog raspada Jugoslavije 1990-ih.
Program u MoMA svojevrsni je pokušaj da se ponovo afirmišu ti filmovi, koje je nezavisna kustoskinja i filmska istoričarka Mina Radović odabrala u saradnji sa Jugoslovenskom kinotekom i Delta videom iz Beograda, Hrvatskim državnim arhivom – Hrvatskom kinotekom, Slovenačkim filmskim centrom, Kinotekom Bosne i Hercegovine i Kinotekom Severne Makedonije.
*Naslovna fotografija: Kad budem mrtav i beo, 1967. Živojin Pavlović, Jugoslovenska kinoteka
(SEEcult.org)
