Selekcija 72. FPPV, zabrinjavajuća materijalna nemaština

Selektorka 72. Festivala profesionalnih pozorišta Vojvodine (FPPV) Aleksandra Glovacki Velikić, nakon uvida u prijavljene predstave i obilaska vojvođanskih pozorišta, odabrala je šest produkcija za odrasle i četiri za decu, konstatujući da je u vojvođanskim teatrima zabrinjavajuća materijalna nemaština.

Rezultat te situacije je mali broj premijera, pribegavanje revijalnim naslovima i nižem kvalitetu produkcije, što je tužna slika u nekoliko teatara, navela je Aleksandra Glovacki u obrazloženju selekcije, koju je sačinila nakon što je pogledala 18 prijavljenih predstava pozorišta za odrasle i pet pozorišta za decu, a predstavila ju je 9. marta na konferenciji za novinare. Kakvi god uslovi bili, kako je dodala, oni budžetskom pozorištu ne mogu biti alibi za nedostatak ambicije da izrodi bar jednu relevantnu predstavu u sezoni. Na umetničkim akademijama ima dovoljno talentovanih mladih ljudi željnih da se iskažu i sposobnih da pruže daleko veći doprinos od onog kojem sam svedočila u nekoliko predstava, navela je Aleksandra Glovacki, napominjući da se Narodno pozorište u Subotici izuzelo iz selekcije.

Prema navodima selektorke, dva pozorišta na mađarskom jeziku, Novosadsko pozorište i subotičko “Deže Kostolanji”, ističu se trudom da na scenu postave savremeno dramsko pismo. Ako se ne računa Srpsko narodno pozorište (SNP) u Novom Sadu, kao institucija od nacionalnog značaja i na republičkom budžetu, u ostalim teatrima se rađe postavljaju provereni naslovi. Za utehu, godišnja produkcija nastala posle prethodne selekcije ponudila je nekoliko vrhunskih, savremenosti saobraznih dramaturško-rediteljskih čitanja klasike, ocenila je pozorišna kritičarka i dramaturškinja Aleksandra Glovacki, novinarka i urednica kulture na Radio Beogradu 202.

Pozorište za decu, kako je napomenula, dalo je nekoliko odličnih, u sadržajnom i estetskom smislu promišljenih i zaokruženih predstava, pa su se u njenom izboru našla četiri naslova za najmlađe.

Selekcija 72. izdanja FPPV, koje će biti održano od 18. do 25. aprila u Zrenjaninu, obuhvata predstave Mefisto prema romanu Klausa Mana, u dramatizaciji i režiji Harisa Pašovića i produkciji SNP-a i Fondacije “Novi Sad – Evropska prestonica kulture”, zatim Što na podu spavaš Darka Cvijetića, u režiji Kokana Mladenovića, u produkciji SNP-a, Dramskog kazališta Gavella u Zagrebu, Narodnog pozorišta u Sarajevu i Festival MESS, Nevidljiva deca Ane Terek, u režiji Roberta Lenarda i produkciji Novosadskog pozorišta / Ujvideki szinhaz, Molijerov Don Žuan, u režiji Andreja Cvetanovskog, u produkciji Narodnog pozorišta “Sterija” u Vršcu, Čehovljev Galeb, u režiji Milana Neškovića, u produkciji Narodnog pozorišta u Somboru, te Ludi kamen prema jednočinkama “Prosidba” i “Medved” Čehova, u režiji Radoslava Milenkovića i produkciji Narodnog pozorišta “Toša Jovanović” u Zrenjaninu, koja je odabrana kao predstava domaćina 72. FPPV.

Mefisto, foto: Vladimir Veličković

“Mefisto” u verziji Harisa Pašovića, prema navodima Aleksandre Glovacki, aktuelna je, jasna - posebno zahvaljujući vrhunskom dramaturškom postupku reditelja i estetski uravnotežena. Predstava se “bukvalno gledaocu izručuje u krilo, šaljući nedvosmislenu poruku o njegovoj ulozi u problemu”, navela je selektorka.

“Pojava fašizma u Evropi treće decenije 20. veka, Manova opsesivna tema, naivnoj većini je delovala kao ružna, ali pokopana prošlost. Nažalost, avet se vidljivo budi, i na globalnom, i na lokalnom nivou. Proučavaoci fenomena znaju da se ova civilizacijska rak-rana hrani i buja upravo zahvaljujući mirnom, građanskom svetu nečinjenja. Svi smo prozvani, a u ovom slučaju adresat je i samo pozorište”, dodala je Aleksandra Glovacki o “Mefistu”, smatrajući da bi bilo važno da ta predstava – iako zbog tehničkih uslova vezana za matičnu scenu – otvori 72. FPPV.

Predstava “Što na podu spavaš” Darka Cvijetića, u režiji Kokana Mladenovića, ukazuje na sav apsurd rata i svu njegovu besmislenu surovost, a u svetlu savremenog svetskog sukoba dodatno dobija na aktuelnosti. “Ratne strahote i dalje su neupokojena prošlost na ovim prostorima. Tekst Darka Cvejića i žrtvama i počiniteljima tih strahota daje poznata ljudska lica, smeštajući ih u multinacionalnu sredinu, gde su najbolji prijatelji i najbliži članovi porodice nekom strašnom silom naterani da budu na suprotnim stranama, da se gledaju preko nišana”, istakla je selektorka.

“Nevidljiva deca” Ane Terek, u režiji Roberta Lenarda, trilerski je vođena, u stilu road movie, naoko bezazlena tinejdžerska priča, koja se na samom kraju otkriva kao potresna društvena tragedija, skrivena od javnosti u podzemnim kanalima kriminala. “Rediteljski vešto, lakom rukom, otvara temu o kojoj se prvi put progovara. Šire gledano, razotkriva atrofiju društvenog morala, isprepletanu sa pojedinačnom neodgovornošću i licemerjem, kao mrežu koja najsurovije ugrožava tinejdžere, tu najosetljiviju društvenu grupu”, ocenila je Aleksandra Glovacki.

Šta se krije iza silnog osvajanja i neosetljivosti prema sopstvenim žrtvama - osnovna je sfera interesovanja reditelja predstave “Don Žuan” Darka Cvetanovskog, ujedno i autora adaptacije Molijerovog teksta. “U visoko estetizovanoj postavci, sa podjednako dramskim i komičkim nabojem u glumačkom ansamblu, ovo čitanje otvara širok prostor propitivanja odnosa glavnog lika prema ocu, dajući mu tragičke razmere”, navela je selektorka, dodajući da vršački “Don Žuan” ne donosi samo novo čitanje klasike, već uz minimalni dodatak tekstu, a bez razaranja originalnog tkiva, i jedan novi, složeniji dramski predložak.

“... kroz sitnice svakodnevnog, možemo da nazremo velike elementarne sile što pokreću i uobličuju čovekov život... Uništenje koje vidimo u njegovim dramama gotovo da ide u red velikih kosmičkih sila koje su u grčkoj tragediji vladale ljudskim životima... glupo, bezrazložno, ali utoliko svirepije, ljudi uništavaju sve oko sebe, pa i jedni druge”, reči su Jovana Hristića povodom Čehovljevog “Galeba”, na koji Aleksandra Glovacki podseća u obrazloženju selekcije somborske verzije tog klasika, u režiji Milana Neškovića.

“Ima li sveobuhvatnijeg objašnjenja za ovo što svet muči (i) danas?”, konstatovala je Aleksandra Glovacki, navodeći da somborski “Galeb” radikalizuje odnose i pojačano markira karakterne osobine likova - vinovnike uništenja, izdvojivši svaki lik u fokus kao glavni. Štafetu budućnosti predaje u ruke Maši, pobunjenici, komentatorki i ceremonijal majstoru ove životne komedije. A šta ovakva pobuna očajnika može da učini - ostaje bez odgovora.

Aleksandra Glovacki je za program za decu odabrala predstave “Ne idi daleko” autorke i rediteljke Tamare Kučinović, u produkciji Dečjeg pozorišta Subotica (Scena na srpskom jeziku), “Pradevojčica” prema tekstu Desanke Maksimović, u režiji Sonje Petrović i produkciji Lutkarske scene Narodnog pozorišta “Toša Jovanović”, “Ludas Matyi” (Guskar Matija), prema narodnoj priči, u režiji Đerđa Hernjaka i produkciji Dečjeg pozorišta Subotica (Scena na mađarskom jeziku), te “Pribeh z Krajini Nekrajini - Priče iz Nedođije” autorke i rediteljke Katarine Mišikove Hicingerove, u produkciji Slovačkog vojvođanskog pozorišta.

“Ne idi daleko” je još jedna ratna priča nastala na ličnom iskustvu, ovoga puta iz ugla deteta. Bavi se posledicama po porodicu posle očevog povratka sa ratišta. Ta potresna priča ipak je prilagođena dečjem poimanju sveta, ali jednakom snagom komunicira i sa odraslima, navela je Aleksandra Glovacki, ukazujući na pažnje vredan rediteljski postupak, kao i igru šestoro glumaca.

“Pradevojčica” predstavlja raskošno vizuelno uprizorenje lirsakog romana o detinjstvu čovečanstva, o uzbudljivim događajima dečaka i devojčice u praistoriji, kao i o potrazi za rečima i rođenju jezika.

“Ludas Matyi” vesela je narodna priča, koja na živ i duhovit način, razigrano i vizuelno maštovito, govori o ljubavi siromašnog dečaka prema svojoj guski, i kako zajedno - pameću, uspeju da nadigraju zlog bogataša.

Ko je Petar Pan, a ko kapetan Kuka u današnje vreme i u savremenom svetu, i koje su istinske opasnosti odrastanja, u fokusu su vesele, animacijom obogaćene predstave “Pribeh z Krajini Nekrajini - Priče iz Nedođije”, čiju posebnu vrednost predstavlja grupa dece koja u njoj učestvuje, istakla je Aleksandra Glovacki Velikić.

I Zajednica profesionalnih pozorišta Vojvodine (ZPPV), inače, upozoravala je na težak finansijski položaj Festivala profesionalnih pozorišta Vojvodine, koji organizuje već 72 godine. ZPPV je krajem 2022. javno postavila pitanje kome je FPPV potreban, ukazujući na kontinuirano odsustvo adekvatne podrške nadležnih institucija - pre svega Pokrajinskog sekretarijata za kulturu, javno informisanje i odnose sa verskim zajednicama Vojvodine, a zatim i Ministarstva kulture Srbije.

“Sredstva koja se prikupe za Festival na konkursima su poslednjih godina u zbiru manja od milion dinara. Dodeljivanjem minimalnih sredstava iz godine u godinu organizatori i učesnici ulažu maksimalan napor i entuzijazam kako, zbog nedostaka novca, FPPV ne bi bio ugušen. Zbog selekcionog i takmičarskog karaktera, pozorišta koja dobiju privilegiju i budu odabrana da nastupaju na Festivalu, ubrzo uvide svoju pirovu pobedu budući da iz svojih budžeta moraju da finansiraju dolazak i igranje predstave”, navela je ZPPV.

Najboljom predstavom 71. FPPV, inače, proglašen je komad “Tri sestre” Pozorišta “Deže Kostolanji” iz Subotice, a trijumf je ostvarilo i subotičko Narodno pozorište predstavom “Kus petlić”, koja je osvojila nekoliko nagrada. Žiri 71. FPPV, koji je video od 4. do 10. aprila devet predstava u izvođenju šest pozorišta, jednoglasno je dodelio nagradu za najbolju predstavu u celini komadu “Tri sestre” A. P. Čehova, u dramatizaciji Kornelije Goli i režiji Zoltana Puškaša. Ta predstava Pozorišta “Deže Kostolanji” dobila je i nagradu za najbolju muziku (Ervin Ereš i David Klem), kao i memorijalnu nagradu “Ivana Mirkov-Vlačić” za celokupni vizuelni identitet, koju je dobio reditelj Puškaš.

*Naslovna fotografija: NP Toša Jovanović, Zrenjanin

(SEEcult.org)