Kuda idemo?

Dejan Marković, State of Nature, Salon Muzeja savremene umetnosti Beograd

Kustos: Zoran Erić
21/04/2017-29/05/2017

Izložba State of Nature Dejana Markovića, umetnika koji živi i radi u Berlinu i Gracu, održana u Salonu Muzeja savremene umetnosti, sačinjena je od dva umetnička rada, odnosno od prostorne i video instalacije. Prostorna instalacija, pod nazivom Arena, drveni je  „lavirint“ neznatno viši od jednog metra, koji je zapravo test poligon za robote sa veštačkom inteligencijom. Kako se poligon prostire preko čitavog prednjeg prostora galerije, neophodno je uspešno proći kroz njega da bi se došlo do video instalacije. Oblici stvari pred mojim očima je četvorokanalni video u kome se prate četiri različite „perspektive“, odnosno kamere robota koji u depou Prirodnjačkog muzeja Joaneum u Gracu obilazi arhivirane objekte iz prirode, poput prepariranih životinja.

Takva postavka, u kojoj je neophodno stupiti u direktan odnos sa jednim umetničkim radom da bi se uopšte došlo do drugog, odražava današnje strogo kontrolisane društvene sisteme. Umetnik je na poziciji moći, jer uspostavlja uslove upotrebe svog rada - u ovom slučaju „lavirinta“, dok posetilac, odnosno ljudski entitet sa pretpostavljenom relativnom slobodnom voljom, mora podređeno savladati njegove izazove (ukoliko se ne ide „pravim“ putem, odnosno ka video instalaciji, onda se nailazi na fizičke prepreke, čak i na upozorenja od eksplozivnih materijala) – time posetilac postaje mašina koja je kao takva stvorena za izvršavanje komandi, (još uvek) bez mogućnosti istinske samostalnosti. Dolaskom do video instalacije posetilac biva suočen sa svojim novostečenim mašinskim načinom funkcionisanja i posmatranja kome je priroda suštinska drugost, relevantna samo onoliko koliko je od interesa nadređenog. Sugestirano nazivom, pred njim su samo oblici stvari, koji su kao takvi lišeni svakog sadržinskog značenja i života. Nepostojanje prirodnog entiteta u postavci, izuzev u arhivu gde nema upotrebnu vrednost u svakodnevnici, deluje kao logični naredni korak u postindustrijskom razvoju u kojem nema prostora za rusoovske koncepcije prirode kao moguće alternative. U tom smislu, Arena u koju se ulazi stupanjem u tržišne odnose, u kojima se prolazi kroz proces normatizacije sa krajnjim ciljem što veće produktivnosti, odnosno profita, simbolički označava borbu sa sopstvom i drugima, odnosno konkurencijom, zarad egzistencijalnog opstanka. Iz nje se izlazi robotizovan, spreman za mehaničko obavljanje datih zadataka. Taj antagonizam između prirodnog i veštačkog, odnosno nametnutog, otvara ontološka pitanja sadašnjih društvenih uređenja koja su uvek rezultat političkih odluka. Tu biopolitička pitanja bivaju prevaziđena sa osnovnim problemima transhumanizma, odnosno mogućnostima i ograničenjima brisanja razlika između prirodnog i arteficijalnog radi navodnog, uistinu nedefinisanog, boljitka.

  Dejan Marković, Oblici stvari pred mojim očima (Shapes of things before my eyes), 2017, video

Markovićeva izložba donosi novi niz pitanja u ovdašnji umetnički prostor u kome se ona ne mogu pronaći u javnom diskursu o najsavremenijim tehnološkim inovacijama i njihovim posledicama, s obzirom da nisu dominantno prisutna kao rezultat tehničke nerazvijenosti zemlje i svesne nezainteresovanosti političke elite za globalna zbivanja, uloge našeg društva u njima i njihovim konsekvencama. Tu je ujedno i rascep između njenih mogućih značenja u kontekstima Berlina, Graca i Beograda. Značenjski pluralizam izložbe je njena prednost, ali njeno univerzalno razrešenje možda je nagovešteno činjenicom da je jedini način da se izađe iz postavke „de-robotizacijom“, odnosno ponovnim prolaskom kroz poligon, ovaj put sa znanjem kako on funkcioniše.

Lav Mrenović, nezavisni umetnički kritičar

*Tekst je nastao nakon radionice likovne kritike održane u sklopu projekta "Svet oko nas - kritički pogledi u regiji" koji realizuju Kurziv i Kulturtreger iz Hrvatske, SCCA-Ljubljana iz Slovenije, Kontrapunkt iz Makedonije i SEEcult.org iz Srbije, uz podršku Zaklade Kultura nova (programsko područje razvoja saradničkih platformi u Jugoistočnoj Evropi)