Vođenja u okviru Viđenja

Kompleks Muzeja istorije Jugoslavije, Novi Beograd, Vračar i Zemun, spomenici iz doba socijalizma na Slaviji i Kalemegdanu, kao i nekadašnji beogradski bioskopi, lokacije su serije foto šetnji i javnih vođenja koja će biti održana od 26. avgusta do 1. septembra, u okviru projekta “Viđenja 2012”.

Kako danas kao zajednica i pojedinci vidimo elemente gradskog ambijenta koji su nastajali posle Drugog svetskog rata? Da li ih prepoznajemo kao svedoke o istoriji grada, koji su deo naše svakodnevnice, ili se nalaze u slepom polju, van kadra našeg viđenja? Da li smo odgovorni za sopstveno kadriranje ili se krećemo u okviru dominantnih panorama i vizura grada? Da li je fotografija kao medij provereni istorijski izvor koji govori “tako je bilo”' i dokument stvarnosti koji kaže “ovo je naš grad danas”? Ili je selektivna u interpretaciji prošle stvarnosti, kao i naše sećanje? - pitanja su koja pokreće projekat “Viđenja 2012: Socijalističko nasleđe i kultura sećanja u kadru savremenih viđenja. Grad kao trezor”, koji je nedavno predstavljen i izložbom grupe umetnika u Galeriji savremene umetnosti Smederevo.

Fokus šetnji i javnih vođenja biće na uočavanju i kritičkom promišljanju nekadašnjih planiranih mesta sećanja i celina u gradskim ambijentima, objektima koji su danas istovremeno funkcionalni (ili van funkcije) i nezamenjivi svedoci zajedničke prošlosti i medij podsećanja pojedinca.

Ciklus počinje 26. avgusta u MIJ javnim vođenjima istoričara umetnosti-kustosa Ivana Manojlovića (U slepom polju) i Ane Panić (Jugoslovensko kulturno nasleđe: simboli, komemoracija i kontekst kroz slučaj MIJ).

Manojlović će, na izlaganju o zbirci fotografija MIJ, prikazati jednu od najinteresantnijih i najzagonetnijih fotoarhiva druge polovine XX veka. Nastala kao jedinstvena kolekcija fotografija za potrebe dokumentarisanja državničke aktivnosti bivšeg predsednika SFRJ, Josipa Broza Tita, ta muzejska zbirka predstavlja nezaobilazno mesto za sve vrste istorijskog istraživanja u periodu nakon Drugog svetskog rata do 1980. godine. Kolekcija negativa i fotografija dokumentuje kako one zvanične, protokolarne momente sa nekima od najbitnijih političkih ličnosti druge polovine XX veka, tako i slučajne, sporedne, epizode koje opisuju sliku sveta u tom periodu.

Vođenje Ane Panić će obuhvatiti obilazak Muzeja "25. maj" (trenutne izložbe su "Tehnika narodu" i “Trenuci za pamćenje: Olimpizam u Srbiji 1912-2012“), Kuću cveća, Stari muzej i park u kompleksu MIJ sa skulpturama koje su bile deo vrta rezidencije predsednika i najvećim delom su darivane Titu. Darodavci su se po pravilu opredeljivali za priznata i proverena umetnička imena poput Antuna Augustinčića, Frana Kršinića (među njima je i Kršinićeva skulptura Ribari koja je bila izložena u Veneciji na Bijenalu 1950. godine, nakon čega je poklonjena Titu), Sretena Stojanovića, Save Sandića, Stevana Bodnarova, Aleksandra Zarina, Bore Mitričevskog, Vladete Petrića i Mire Jurišić. Stilski i tematski su vrlo heterogene, od klasičnih, lirskih dela u maniru realizma i intimiizma do klasične skulpture socijalističkog realizma. Parkovskim skulpturama priključena su i tri (od ukupno 12) Augustinčićeva spomenika Titu iz 1948. koja su se nalazila u drugim objektima (Memorijalni centar „Josip Broz Tito“, Muzej revolucije naroda i narodnosti Jugoslavije, Institut za bezbednost), a preneta su tokom 90-ih u MIJ.

Za 27. avgust najavljen je “Novi pogled na Novi Beograd” - javno vođenje i foto šetnja sa istoričarkom arhitekture Vladanom Putnik.

Iako ceo Novi Beograd predstavlja svojevrstan spomenik socijalizmu, mogli bi se izdvojiti neki objekti koji na suptilan i nenametljiv način predstavljaju socijalističko nasleđe. Cilj šetnje će, između ostalog, biti da se pokažu publici neke od poznatih lokacija koje nisu prva asocijacija na socijalistički Novi Beograd. Šetnja će tako početi od nezavršenog muzeja revolucije, konstrukcije koja je obeležila kraj socijalizma. Na tu priču nadovezaće se stari Merkator koji, iako veoma poznat Beograđanima, nije vezivan za socijalističko nasleđe. Višeslojni i kompleksni značaj tog objekta dopuniće priča o bioskopu “Fontana”, koji je među retkima koji je uspeo ponovo da zaživi. Vođenje će biti upotpunjeno pričom o značaju mesnih zajednica za Novi Beograd, a šetnja će biti završena na bežanijskim stepenicama, koje pružaju jedan od najboljih pogleda na novobeogradske blokove.

Naredno vođenje - “Pamćenje Vračara”, najavljeno je za 29. avgust, a počeće kod Gradića Pejtona, lokacije koja je koncepcijom vezana za socijalističku logiku, ali je vremenom uspela da je nadživi voljom građana. Osim što je u pitanju delo poznatog arhitekte Ranka Radovića, Gradić Pejton je postao urbani reper Čubure. Šetnja dalje vodi do Beogradskog dramskog pozorišta, ispred kojeg se nalazi skulptura u stilu socijalističkog realizma, rad vajara Lojza Dolinara. Uz BDP je i sada napušteni bioskop „Avala“, koji pripada grupi bioskopa koji su iz socijalističkog perioda prošli kroz proces privatizacije, ostavši zaboravljeni u eri sinepleksa. Šetnja sa Vladanom Putnik će se završiti kod sportskog centra Vračar, objekta zanimljivog arhitektonskog sklopa, koji na neobičan način komunicira sa vračarskim arhitektonskim nasleđem.

Promene percepcije sećanja i znanja o prošlosti u Zemunu tokom socijalističke Jugoslavije tema su narednog vođenja, 30. avgusta, koje će održati istoričar Nenad Lajbenšperger. Kroz promene na i oko spomen-obeležja posvećenih stradanjima u Drugom svetskom ratu prikazalo bi se kako se menjaju percepcije sećanja i znanja o prošlosti u Zemunu za vreme SFRJ. Centralno obeležje u tom kontekstu je Spomen grobnica streljanima u Staroj Gradišci na Zemunskom groblju. Ostala obeležja su Spomenik NOB-u i spomen ploče u Zemunskoj gimnaziji i zgradi Poljoprivrednog fakulteta. Biće prikazane i i netačne pretpostavke koje su, tokom socijalističkog perioda, bile povezane sa Milenijumskom kulom u Zemunu.

Poslednji dan avgusta predviđen je za vođenje do spomenika Dimitriju Tucoviću na Slaviji i spomenicima iz doba socijalizma na prostoru Beogradske tvrđave.

Istoričarka umetnosti Mina Lukić i istoričar Andrija Kadić pokušaće da ukažu na neke segmente politike podizanja javnih spomenika u periodu socijalizma na tlu prestonice, gde je već postojala razvijena memorijalna praksa od poslednjih decenija 19. veka.

Grupa “Bioskopi: Povratak Otpisanih” (Radomir Lazović, Dobrica Veselinović) povešće 1. septembra zainteresovane u vođenje i foto šetnju do lokacija ugašenih bioskopa privatizovanog “Beograd filma”. Pojam bioskopa najčešće je u sećanju Beograđana vezan baš za neki od 14 bioskopa tog preduzeća, koje u još nerazjašnjenoj šemi korupcionaške privatizacije propada već godinama. „Kozara” je nedavno izgorela u požaru, “20. oktobar”, “Zvezda” i “Kosmaj” su nedostupni, “Odeon” je pretrpan smećem, u “Jadranu” je poslastičarnica… Najstariji od njih, “Balkan”, renovira se kako bi postao kockarnica. To su samo bioskopi koji će biti obuhvaćeni šetnjom, a situacija sa ostalima je slična ili gora.

Grupa “Povratak otpisanih” je kroz seriju uličnih umetničkih akcija pokrenula kampanju skretanja pažnje javnosti na problem velikog broja napuštenih bioskopa u Beogradu. Cilj tih akcija je bio i otvaranje diskusije o bioskopima kao mogućim prostorima za nove obilike nezavisne kulturne produkcije. Vođenjem će biti predstavljene i intervencije koje su napravljene na i u okolini nekolicine beogradskih bioskopa u pokušaju tematizacije odnosa društva spram nestanka bioskopskih sala.

Fotografi koji su zainteresovani da se prijave kao učesnici javnih vođenja, odnosno foto šetnji, mogu da pošalju kraću biografiju i kontakt informacije na adresu vidjenja@gmail.com do 20. avgusta.

Projekat organizuje Mreža za istraživanje viđenja, koja se razvila iz neformalne grupe okupljene 2009. u Beogradu, koju su činili mladi istoričari umetnosti.

Sajt projekta “Viđenja” je https://sites.google.com/site/vidjenja/

(SEEcult.org)