Uvid u kompleksan opus Gorana Babića
Muzej savremene umetnosti u Beogradu predstavlja od 18. avgusta u Galeriji – legatu Čolaković izložbu posvećenu kompleksnom opusu Gorana Babića, pesnika, književnika, dramaturga, novinara, konceptualnog umetnika, “društveno-političkog radnika”, čiji život i delo čine fantastično preplitanje biografije, umetnosti, istorije i politike.
Odrastao u različitim delovima Jugoslavije, Babić je studije ekonomije završio u Zagrebu, gde je kao pisac i političar delovao do početka ratova u Jugoslaviji, kada se trajno nastanjuje u Beogradu. Objavio je gotovo stotinu knjiga poezije, proze, dramskih tekstova, književne kritike, kao i angažovanih i polemičkih tekstova, a sam sebe vidi kao poslednjeg pisca velike jugoslovenske književnosti. Pored književnog opusa, Babić je i autor televizijskih, filmskih, radijskih, muzičkih i novinskih projekata, kao i urednik više časopisa za književnost i kulturu, među kojima se posebno ističu uticajni časopisi “Pitanja” i “Oko”.
Babićev književni opus, njegovo posredno ili neposredno učešće u važnim političko-književnim događajima i profesionalna bliskost sa autorima novih umetničih tendencija, čini ga nezaobilaznim svedokom svakog temeljnijeg istraživanja književnosti i umetnosti na ovdašnjim prostorima, naveo je MSUB u najavi izložbe Povremeno zaustavljanje vremena koja predstavlja jedan mogući uvid u kompleksan stvaralački opus Babića i od njega neodvojivi društveno-politički i kulturni ambijent posleratne Jugoslavije, čiji su razvoj, postojanje i dramatičan i tragičan kraj duboko obeležili životni put samog autora.
Glavnu okosnicu izložbe, koncipirane i vođene kao svojevrsni rad u procesu, čini Babićeva namenski za tu priliku urađena knjiga – scenosled koja posmatrača/čitaoca vodi kroz niz priča iz lične istorije, anegdote sa pesnicima, piscima, umetnicima, političarima, prisećanja na vreme posle Drugog svetskog rata, kao i politička previranja tokom 70-ih i 80-ih godina, do poslednje decenije XX veka, koja je za nekadašnju zajedničku državu označila početak ozbiljnih političkih i društvenih potresa i promena, a za Babića je bila i početak novog, emigrantskog, životnog i stvaralačkog poglavlja u Beogradu.
Pored knjige, predstavljene na sva tri nivoa Galerije – legata Milice Zorić i Rodoljuba Čolakovića, presek biografije i umetnosti Babića u postavci obuhvata i prateću arhivsku građu, artefakte, stotinu naslova njegove poezije, proze, kritike, političke esejistike, filmove, te video materijale sa autorskim radovima (crteži, instalacije, ambijenti, tekstilni objekti) savremenih vizuelnih umetnika Darinke Pop-Mitić, Tamare Đorđević, Siniše Ilića i Vesne Vesić, koji interpretiraju različite teme i narative u vezi sa Babićevim životom i delom.
Darinka Pop-Mitić, Goran i Maša, tuš na papiru, 2021.
“Ako postoji stvar koju nikad nisam umio (a često se od mene tražila) onda je to bila potreba, nužnost ili želja da objasnim stihove koje sam napisao. Ljudima se, valjda, ponekad učini da iza stihova, s one druge strane nepojamnog postoji pojamno, jasno i razgovijetno… Ni sad ni danas, nisam u stanju reći o svojim stihovima ni jednu jedinu suvislu riječ. Po mom mišljenju poezija na kraju krajeva i ne potrebuje komentara, ali što bi radili i čime bi se bavili u tom slučaju ljudi čiji se posao sastoji u tome da objašnjavaju neobjašnjivo. Zar da budu ne samo suvišni nego i apsurdni? No, neka se ovo ne shvati krivo – ne mislim da drugi nije u stanju ono što ni sam nisam. Opskrbljena, dakle, ipak, čak i takvim uvodom, koji protuslovi prirodi stvari, ova neznatna rukovet stihova kreće u život, u prazninu. U velikom svemiru, u toj mračnoj, hladnoj i ledenoj noći, svaki je ljudski krik beskrajno velika stvar. Samo u takvim okolnostima i nečujni lirski šumovi stvaraju nepodnošljiv prasak. To je ona detonacija koja nastaje kad se rasprskavaju reči, kad eksplodira tekst”, naveo je Babić u tekstu “Sam pred ogledalom” u knjizi “Osvetljivač rukopisa”.
Tamara Đorđević, Bez naziva, kombinovana tehnika, 21x30 cm, 2021.
Beskompromisnog stava, veran anti-nacionalističkim i socijalističkim principima, kao i ideji jugoslovenstva, Babić je tokom 70-ih i 80-ih godina XX veka vodio oštre polemike sa različitim akterima ondašnje društveno-političke i kulturne scene, ukazujući na opasnosti prikrivenih nacionalizama i njihovih mogućih posledica.
Još od prvih pesničkih radova s kraja 60-ih godina, poput pesme “Averzija prema alkoholu”, Babić je svrstavan u red autora novog i drugačijeg pesničkog izraza čiji će stihovi u ironijsko-kritičkom pristupu stvarnosti i buntovničkom tonu biti duboko etički angažovani i tematski usmereni. To se podjednako odnosi i na njegova prozna dela, na sudbinu pojedinca u natkriljućim bremenitim, istorijskim okolnostima.
Vesna Vesić, Tog proljeća, tekstualna slika, ručno filcana tkanina, 210 x 170 cm, 2021.
Na formalno-stilskom planu, Babiću u poeziji nisu strani ni klasičan lirski izraz ni eksperimenti kakva je, po estetskoj i idejnoj koncepciji, zbirka vizuelno-verbalnih istraživanja “Matična knjiga”.
U književnim ostvarenjima za decu Babić takođe uvodi poseban autorski rukopis koji u jezičkom i tematsko-narativnom smislu izlazi iz okvira tadašnjih kanona dečje literature, što će u slučaju zbirke poezije “Strašna djeca”, objavljene početkom 70-ih godina, izazvati i negativne kritičke reakcije poput stava pedagoga u Hrvatskoj o problematičnosti njenog sadržaja, što za posledicu imalo uništenje čitavog tiraža od 5.000 primeraka.
Koliko Babićevo pesničko i prozno stvaralaštvo danas uživa kultni status u krugovima dobrih poznavalaca društvenih i kulturnih dešavanja na prostoru bivše Jugoslavije, kao i istinskih posvećenika literaturi ili idejama jugoslovenstva i levice, toliko ostaje i nepoznato, neretko i nedostupno široj javnosti.
U senci aktuelnih književnih i izdavačkih trendova, a tokom poslednjih nekoliko decenija, usled dominatnih nacionalističkih diskursa i istorijskih revizionizama i doslovno marginalizovana u kolektivnom sećanju, Babićeva poezija, romani, esejistika, dramski tekstovi, kao i delovanja u drugim umetničkim poljima, uključujući i njihov značaj, još uvek čekaju podrobniju istorizaciju, kontekstualizaciju i vrednovanje.
Siniša Ilić, Dom JNA, athitekta Ivan Vitić (1961), Komiža, akvarel na papiru, 2017.
Rođen na Visu 1944. godine, Babić se školovao u Mostaru, Metkoviću, Rijeci i Zagrebu, gde je 1968. diplomirao na Ekonomskom fakultetu. Godine 1969. osniva Centar za društvene delatnosti omladine RK SOH koji tada objavljuje niz knjiga mladih pisaca. Od 1973. bio je glavni urednik časopisa “Oko”, namenjenog aktuelnostima iz umetnosti i kulture. Od 1981. do 1985. godine bio je zadužen za kulturu u Predsedništvu Socijalističkog Saveza Republike Hrvatske. Pesme su mu uvrštene u više antologija, a prevođene su na albanski, engleski, makedonski, rumunski i slovenački.
Ipak, smatra da su najvrednije što će iza njega ostati njegove tri kćeri, unučad i praunuk.
Izložbu je realizovao tim autora i saradnika: Goran Babić, Maša Babić, Andrej Dolinka, Tamara Đorđević, Siniša Ilić, Miroslav Karić, Darinka Pop Mitić, Ratko Pavlović i Vesna Vesić.
Izložba će biti otvorena do 18. oktobra.
Otvaranje izložbe podržale su vinarije Verkat, Patkov vinograd i Erdevik.
(SEEcult.org)
