Sto godina Bojsa i Mangelosa i umetnost danas
Izložba “Jozef Bojs i Mangelos - 100 godina i umetnost danas”, povodom stogodišnjice rođenja Jozefa Bojsa, jednog od najznačajnijih umetnika svetske umetničke scene posle Drugog svetskog rata, i Dimitrija Bašičevića Mangelosa, kao jednog od najznačajnijih umetnika u regionu i rodonačelnika konceptualne umetničke prakse na ovim prostorima, biće održana od 26. avgusta do 18. septembra u Galeriji Menjačnica Gete instituta, Umetničkom prostoru U10 i Novoj galeriji vizuelnih umetnosti (NGVU) u Beogradu.
Ove godine navršava se vek od rođenja Bojsa, autora ključnih pojmova nove umetnosti, kao što su direktna demokratija, socijalna skulptura i socijalna plastika, te poznate teze da je svaki čovek umetnik, kao i koncepta prošireni pojam umetnosti, revolucija to smo mi i niz drugih.
Na izložbi posvećenoj obeležavanju stogodišnjice rođenja Bojsa u galeriji Menjačnica biće izložene fotografije, grafike i multipli iz lične kolekcije Karla Hajnca Rumenog, kao i Mangelosovi radovi iz kolekcije Fonda Ilija&Mangelos i privatne kolekcije iz Zagreba, najavili su organizatori.
Karl Hajnc Rumeni, važan kolekcionar Bojsove umetnosti, potvrdio je organizatorima da su na raspolaganju za izložbu 40 signiranih grafika i multipla, 45 signiranih plakata, 50 signiranih poštanskih dopisnica i pozivnica, kao i 20 signiranih kataloga-knjiga.
Odnos umetničkog legata Bojsa i Mangelosa sa savremenom umetničkom scenom u Srbiji biće tema dela postavke u U10. Taj odnos biće propitan kroz radove odabranih savremenih umetnika Sanje Latinović, Slobodana Stošića, Nadežde Kirćanski i Luke Cvetkovića, koji će specijalno za tu izložbu produkovati nove radove inspirisane tragom Bojsa i Mangelosa. Na taj način će impuls o mogućim odgovorima koji je legat rada Bojsa i Mangelosa doći direktno od umetnika.
U NGVU biće izloženi neki od originalnih radova Mangelosa i neke od vrednih multipli Bojsa, a svakodnevno će biti emitovan film o Mangelosu u produkciji HRT-a “Jedno djelo” autora Eveline Turković i Ane Marije Habjan.
Bojs je ostvario značajan uticaj na umetnike 70-ih u Beogradu, koji je i posetio 1974. godine, kada je, na poziv istoričarke umetnosti Biljane Tomić, učestvovao na Aprilskim susretima u Studentskom kulturnom centru (SKC). Prethodno se grupa beogradskih umetnika susrela sa Bojsom u Edinburgu 1973. godine, u okviru Festivala umetnosti na koji ih je pozvao Ričard Demarko. Tada je Zoran Popović i snimio umetnički film “Jozef Bojs, dvanaestočasovno-predavanje: posvećeno Anaharsisu Klocu”, koji je prvi put u Beogradu prikazan tek 2016. godine upravo u galeriji Menjačnica Gete instituta.
Susretu u Edinburgu prisustvovali su i Marina Abramović, Dragoljub Raša Todosijević i Gergelj Urkom, koji kasnije postaju istaknuti predstavnici savremene umetničke scene regiona. Spona dve scene nastavila je da se razvija nakon tih susreta, budući da su mnogobrojni umetnici iz regiona studirali na Akademiji umetnosti u Dizeldorfu. Takođe, mnogi nemački umetnici su boravili i izlagali u Beogradu i Zagrebu, pa je izgrađena istorijska veza i kontinuitet u odnosu dve sredine.
Zoran Popović - Jozef Bojs, dvanaestočasovno-predavanje: posvećeno Anaharsisu Klocu
Poput Bojsa, Mangelos je privremeno prihvatio duh i ideje Fluksusa (kroz rad unutar grupe Gorgona 1959-1966), koji kasnije napušta, te zahteve za novom umetnošću iskazuje kroz manifeste: najpre manuelno izrađene, a nešto kasnije, tokom 1970-ih ispisane hladnim stilom konceptualne umetnosti. Kao kritičar, sada već istorijskim tekstom “Aprilske teze” postavio je osnove nove umetnosti u regionu, proglasivši akciju i proces kao osnovni sadržaj i rezultat umetnosti.
Iako se Mangelosovi radovi nalaze u kolekcijama Tejt Modern, MOMA i Karnegi muzeja, u regionu je opsežnije predstavljan tek nakon 1990. godine i retrospektive u Muzeju savremene umetnosti u Zagrebu,
Mangelos je kao umetnik započeo negiranje slike i skulpture veoma rano, početkom 1940-ih godina, te tako njegovi prvi radovi (paysages de la mort i paysages de la guerre) postaju tokom njegovog širokog internacionalnog priznanja prepoznati kao izuzetno rani monohromi, a za ovdašnju sredinu značajni kao počeci negiranja tradicionalne umetničke forme.
Povodom jubileja Bojsa i Mangelosa, biće organizovan i prateći program izložbe koji obuhvata okrugle stolove, predavanja, projekcije filmova i TV emisije.
Karl Hajnc Rumeni, kolekcionar koji za ovu izložbu pozajmljuje Bojsova dela, održaće predavanje “O kolekciji i ličnim iskustvima u odnosu sa Bojsom”. Takođe, izložbu će pratiti razgovor o umetnicima sa Biljanom Tomić i Jerkom Denegrijem u prostorijama Gete instituta. Promocija studije o istorijskoj avangardi “Crveni horizonti” Dejana Sretenovića takođe će biti održana kao prateći program izložbe, u saradnji sa Zoranom Pantelićem, dok će u biblioteci Gete instituta biti prikazan film o Jozefu Bojsu.
U okviru saradnje sa Gete institutima u Sarajevu u Zagrebu, izložba će, nakon Beograda, u nešto izmenjenom obliku biti prikazana i u Muzeju savremene umetnosti Republike Srpske u Banjaluci i u Muzeju savremene umetnosti u Zagrebu.
Kustosi i saradnici beogradske izložbe su dr Ivana Bašičević Antić, dr Selman Trtovac i timovi U10 i NGVU.
Autor vizuelnog identiteta plakata izložbe je Slavimir Stojanović Futro.
(SEEcult.org)
