Sećanje na žrtve u Prebilovcima
Muzej žrtava genocida i Narodni muzej u Beogradu priređuju od 5. do 8. avgusta izložbu povodom obeležavanja 80. godišnjice ustaškog masakra počinjenog nad Srbima u hercegovačkom selu Prebilovci.
Izložba će biti predstavljena u atrijumu Narodnog muzeja, a čini je stolica prebilovačke učiteljice Stane Arnaut koja je brutalno mučena, a potom i ubijena, kao i fotografije Prebilovaca načinjene neposredno nakon Drugog svetskog rata, te one koje su nastale krajem 80-ih i početkom 90-ih godina 20. veka tokom procesa ekshumacije posmrtnih ostataka žrtava iz hercegovačkih jama, njihove paleopatološke i antropološke obrade i sahrane.
Prema navodima istoričarke Jasmine Trifunović Tutunov, višeg kustosa u Muzeju žrtava genocida, početak Drugog svetskog rata u Jugoslaviji i proglašenje Nezavisne Države Hrvatske (NDH) 10. aprila 1941. godine za 116 srpskih domaćinstava u hercegovačkom selu Prebilovci označio je kraj mirnog života. Sve češći upadi ustaša u selo, oduzimanje oružja, hapšenje viđenijih domaćina i nametanje prisilne konverzije (pokatoličavanja), najavili su ratne strahote kojima će biti izloženo srpsko stanovništvo u NDH. Nakon izvršenih velikih pokolja nad Srbima u junu i početkom avgusta u čapljinskom i stolačkom srezu, ustaše su noću između 3. i 4. avgusta 1941. godine opkolile i srpsko selo Prebilovce. Posle bestijalnog mučenja u prebilovačkoj osnovnoj školi “Kralj Milutin” i silosu za žito u selu Tasovčiću, oko 500 meštana Prebilovaca, među kojima je bilo 237 dece i 233 žena, bačeno je u jamu Golubinka kod sela Šurmanci. Tokom avgusta 1941. godine, Prebilovčani su ubijeni na više od 40 stratišta. Uništene su 52 srpske porodice i ugašeno 36 ognjišta. Od više od hiljadu predratnih stanovnika Prebilovaca, ostalo je 172. Od generacija, rođenih između 1925. i 1941. godine, preživelo je samo nekoliko dečaka.
U Prebilovcima i drugim srpskim selima posle Drugog svetskog rata nastavljen je život. Posmrtni ostaci ustaških žrtava, po nalogu vlasti socijalističke Jugoslavije, zabetonirani su 60-ih godina u jamama Golubnjača u Ržanom dolu, Hutovo I i II, Bivolje brdo, Vidonje kod Žitomislića, Donjoj i Gornjoj Kukavuši, Golubinki kod Šurmanaca... Tek tokom 1990. i 1991. godine organizovane su ekshumacije žrtava u sedam od 13 kraških jama, koliko je, prema svedočanstvima preživelih, bilo stratišta. Kosti oko 4.000 ubijenih Srba, svih životnih dobi, položene su u kriptu Spomen-crkve Sabor srpskih svetitelja i Prebilovačkih mučenika u selu Prebilovci. Opelo je služio tadašnji patrijarh srpski Pavle.
U junu 1992. godine, u oružanoj akciji "Čagalj", hrvatske ratne jedinice u Bosni i Hercegovini (HOS, HVO) i pripadnici regularne vojske Republike Hrvatske, spalili su selo Prebilovce. Uništene su kuće, oskrnavljeno groblje i minirana spomen-crkva sa posmrtnim ostacima ubijenih Srba od 1941. do 1945. godine.
Prebilovci danas imaju oko 60 stanovnika. U nekadašnjoj zgradi OŠ “Kralj Milutin” obnovljena je biblioteka koja nosi ime po učiteljici Stani Arnaut koju su ubile ustaše 1941. godine. Novoizgrađeni pravoslavni Hram Vaskrsenja Hristovog osveštan je 2015. godine. U kriptu Hrama je položeno sedam pronađenih od 176 kovčega sa posmrtnim ostacima Srba ubijenih u Drugom svetskom ratu.
Memorijalnu postavku povodom 80 godina od masakra u Prebilovcima svečano će otvoriti 5. avgusta u podne direktorka Narodnog muzeja Bojana Borić Brešković i v.d. direktora Muzeja žrtava genocida Dejan Ristić.
Izložba je realizovana na osnovu nedavno potpisanog Protokola o saradnji Narodnog muzeja u Beogradu i Muzeja žrtava genocida.
(SEEcult.org)
