Prve školovane žene Srbije
Žene u Srbiji koje su se školovale kada je to ženama bilo zabranjeno, koje su se borile za ženska prava kada ona nisu ni postojala, koje su bile vrhunske naučnice, umetnice, učiteljice, službenice i radnice onda kada nikome nije padalo na pamet ni da ih zaposli, a kamoli nagradi za njihov uspeh, tema su izložbe “Muzej žene” koju Udruženje slikara i ljubitelja slikarstva Kornjača otvara 8. marta u svom prostoru u Beogradu.
Izložba “Muzej žene - Prve školovane žene Srbije” podseća radovima Dankice Petrovske, Ljubice Radović, Marije Vauda, Tamare Spasojević, Jovane Mitrović, Dragana Jovanovića i Nikole Pilipovića, podseća na 14 žena koje su bile među prvim učiteljicama, književnicama, preduzetnicama, advokatkinjama, osnivačicama pozorišta, aktivistkinjima za ženska prava, prevoditeljkama…
To su: Marta Jorgović (Marta Neškova; oko 1742 – oko 1780), koja je bila prva devojka koja je završila Prvu srpsku gimnaziju u Novom Sadu; Sofija Anastasijević (nema podataka), navodno prva učiteljica u Prvoj ženskoj školi u Srbiji; Evstahija ot Arsič (Jevstahija Arsić; 1775-1843), prva žena iz Srbije koja je štampala svoja književna dela; Judita Horovic (1787-1857), prva je samostalna preduzetnica na našim prostorima; Ekaterina Braćevački Jovanović (Katarina Jovanović; 1809-1846), jedna od prvih učiteljica u Zemunu u prvoj osnovnoj “Ženskoj školi” malo posle njenog osnivanja, više puta nagrađivana za svoj rad; Marija Milutinović Punktatorka (1810-1875), prva žena advokat u Srbiji, a veruje se i prva žena koja je koristila peglu u Beogradu; Persida Karađorđević (1813-1873), smatra se da je osnivačica prvog srpskog pozorišta; Katarina Ivanović (1811/1819-1882), prva obrazovana slikarka u Srbiji, zaslužna za nove teme u srpskom slikarstvu XIX veka, prva koja je naslikala portret građanke u Srbiji, a 1876. postala je članica Srpskog učenog društva i prva žena akademik kod Srba; Marija Popović Trandafil (1816-1883), osnivačica “Zavoda za negu i izdržavanje sirote i siromašne srpske dece” u zgradi koja danas pripada Matici srpskoj u Novom Sadu; Anka Obrenović (1821-1868), jedna od prvih prevoditeljki, prva žena koja je odbacila narodnu nošnju i uvela evropski način odevanja i društvenih običaja; Vilhelmina Mina Karadžić (1828-1894), jedna od prvih slikarki i autorki proze/romana; Milica Stojadinović Srpkinja (1828-1878), pesnikinja, prevoditeljka, sakupljačica narodnih umotvorina; Savka Subotić (1834-1918), prva aktivna borkinja za ženska prava, inicijatorka osnivanja “Prve ženske zadruge” u Novom Sadu i Više ženske škole u Pančevu i Draginja Ružić (1834-1905), koja se smatra prvom srpskom profesionalnom glumicom.
Tamara Spasojević, Žena sveta, 56 x 76 cm, crtež olovkom na papiru, 2019.
Uzimajući u obzir da su životi žena, njihova istorija, pregnuća, profesionalni uspesi, politički angažmani i kulturne prakse nedovoljno uvaženi i vidljivi u patrijarhalnim društvima, cilj izložbe je da učini vidljivijim i prikaže njihov značaj za kulturu.
“Položaj nematerijalne kulturne baštine, koja predstavlja praksu, izražavanje i znanja i veštine koje zajednice prepoznaju kao deo svog kulturnog nasleđa, u društvu sve češće zavisi od dnevne politike. Ako se tome pridoda i globalni trend namernog i/ili nemarnog izostavljanja i brisanja doprinosa ženskog dela populacije istoriji kulture, ostaje nam velika praznina u prikazu istorije čovečanstva. Današnji mladi, prosečno obrazovani, ljudi gotovo da ništa ne znaju o nastanku i modernizaciji srpske države, o prvim borcima za ljudska prava i slobode, o prvim ženama koje su rušile bedeme patrijarhata i (iz)borile se za svoja prava na obrazovanje, rad i učešće u javnom životu”, navela je u tekstu za katalog izložbe Violeta Šošić povodom prve izložbe ciklusa “Muzej žene” USILJS Kornjača.
Nikola Pilipović, Feminist museum, 50 x 70 cm, kombinovana tehnika, 2003-2019.
Konstatujući da su sva pregnuća žena u prošlosti bila osuđena da budu efemerna, nevidljiva, zaboravljena – da ostanu bez materijalnih tragova, Violeta Šošić ukazuje da oni nisu, međutim, nestali, već su sačuvani u sećanjima, ličnim, porodičnim i kolektivnim - razvejani po privatnim albumima, sačuvani u nekim bibliotekama, muzejima, ili kutijama sa ličnim i porodičnim dokumentima. “Sve to treba sakupiti, iznova sagledati i pokazati da bi se izrazilo poštovanje prema delima tih žena i njihovim uspesima i dopunio deo istorije naše kulture koji nedostaje”, navela je Violeta Šošić povodom izložbe koja je realizovana zahvaljujući donaciji ljubiteljke umetnosti N.N.
Dankica Petrovska, Trudnica - Medeja, ulje na platnu, 65 x 54 cm, 1998-2018.
Ciklus izložbi “Muzej žene – Prve školovane žene Srbije” sastoji se od dva plastička toka koji su rezultat sinergije i preispitivanja istorijskog i aktuelnog.
Jedan, linearno-sinhroni, prikazuje dokumente o prvim školovanim ženama u Srbiji (jedna moguća istorija) u formi grafički uniformno oblikovanih informacija-panoa sa tekstovima i likovima odabranih žena. Drugi tok su vizuelni radovi savremenih umetnika koji promišljaju i, ovom prilikom, fokusiraju svoju likovnu i vizuelnu praksu na prošireno polje društvenih odnosa sa akcentom na teorijska i praktična iskustva feminizma, navela je u tekstu u katalogu umetnica Marija Vauda koja je sa ostalim učesnicima izložbe i autorka koncepta i ambijentalne postavke.
Dragan Jovanović, Eva i Adam, fotografija, 20 x 30 cm, 2015.
Radovi u različitim medijima – crtež, slika, fotografija, digitalna grafika, bave se odnosom prema izabranim temama feminizma bez unapred paternalistički zadatih okvira, predstavljajući tako individualne, disparatne, međusobno asimetrične vizuelne diskurse.
“Vizuelni iskazi umetnika u međusobnim interakcijama, a u susedstvu sa istorijskim dokumentima, čine i nanovo pokreću istorijsko aktuelne i akutne tačke-mesta, čvorišta i račvanja. Zbog toga je ambijentalna struktura ovih izložbi ponavljajuća i rizomatska. Ideja je da se u sučeljenju ova dva vremena i dve strukture pojavi prostor za nova saznanja i intuicije. Za nove reči i slike. Svaka od izložba je segment i gradi, deo po deo, u kontinuitetu MUZEJ koji razvija spoznaju o formi jednog specifičnog odnosa: umetnost / feminizam. Naziv ovog ciklusa izložbi je proizvod kreativnog čina u kome se konstituiše prostor za nedostajuće – za Muzej žene”, navela je Marija Vauda.
Jovana Mitrović, Milica Stojadinović Srpkinja, digitalna grafika, 50 x 70 cm, 2019.
Najveći deo podataka i tekstova za izložbu “Muzej žene - Prve školovane žene Srbije” korišćen je iz projekta Knjiženstvo (istorija i teorija ženske književnosti na srpskom jeziku do 1915. godine), Filološkog fakulteta Univerziteta u Beogradu.
Ljubica Radović, Žena vaza, akvarel, 50 x 70 cm, 2004.
USILJS Kornjača, čiji su osnivači Dankica Petrovska, Dragan Marković, Ljubica Radović, Nina Udovički i Tatjana Aranđelović, okuplja umetnike i ljubitelje umetničkih dela radi kreiranja i afirmisanja kulture.
Izložba “Muzej žene” u prostorijama udruženja Kornjača (Carigradska 9) biće otvorena do 8. aprila.
*Rad na vrhu: Marija Vauda, Mentalne suknje, 35x45 cm, akril na platnu, 2019.
(SEEcult.org)
