Kiš - pribežište zdravog razuma
Arhipelag organizuje 20. februara u Domu omladine Beograda multimedijalni program “Danilo Kiš, 80 godina”, povodom 80 godina od rođenja tog velikog pisca, čiji je ekskluzivni izdavač za Srbiju, Hrvatsku i Bosnu i Hercegovinu.
U prvom delu programa, koji počinje u 19 časova u sali Amerikana DOB-a, Arhipelag priređuje razgovor “Danilo Kiš ili poslednje pribežište zdravog razuma” u kojem će učestvovati pisci i kritičari Mihajlo Pantić, Muharem Bazdulj i Gojko Božović. Moderator je književna kritičarka Tamara Krstić.
U drugom delu programa, publika će moći da prati projekciju najpoznatije Kišove TV drame “Noć i magla”, i to prvi put posle više od 40 godina.
TV drama “Noć i magla” prikazana je na RTV Beograd u januaru i u julu 1968. godine, kao i na Bledskom festivalu jugoslovenske TV drame. Režirao ju je Slavoljub Stevanović Ravasi, a uloge tumače Miša Janketić, Ljiljana Krstić i Svetolik Nikačević. Arhipelag je prikazuje prvi put posle više od četiri decenije, uz podršku i saglasnost RTS.
Arhipleag obeležava 80 godina od rođenja Danila Kiša i objavljivanjem njegovih sabranih pesama - od ranih stihova do onih pisanih poslednjih nedelja života, kao i Kišove najpoznatije pozorišne drame “Elektra”. Arhipelag ih je objavio u jednoj knjizi, u okviru "Dela Danila Kiša" u deset knjiga.
Kišov pesnički opus nije veliki po obimu - to je ukupno 35 pesama, od kojih 13 nije objavljeno za pesnikovog života. Najveći broj pesama Kiš je pisao 50-ih i 60-ih godina.
Zanimljivo je da su prvi i poslednji Kišovi književni tekstovi nastali u obliku poezije. Kiš je u književnost ušao objavljujući pesmu “Oproštaj s majkom” 1953. godine, da bi poslednji književni tekst koji je napisao bila pesma “Na vest o smrti gospođe M. T.”, posvećena Miri Trailović, iz avgusta 1989.
Kišova drama “Elektra” nastala je 1968, a premijerno je izvedena u Ateljeu 212 u novembru iste godine. Sam Kiš je u belešci o nastanku “Elektre” svoj postupak u jednoj ironičnoj formi nazvao “slobodnim asociranjem nad jednim dramskim tekstom”.
Čitanje Kišove drame pokazuje kako je pisac, ostajući prividno u ravni Elektrinog doba, napravio čitavu novu dramu u kojoj se iskazuju psihologija i tragičke senke modernog doba. Polazeći od velike Euripidove drame, Kiš je oblikovao dramu koja, u snažnom dijalogu sa antičkom tradicijom, progovara o nekim od osnovnih pitanja Kišovog i uopšte modernog vremena.
Arhipelag je u godini u kojoj se navršava 80 godina od rođenja Kiša objavio “Dela Danila Kiša” u deset knjiga. U tom izdanju, koje je priredila Mirjana Miočinović, objavljena je celokupna fikcijska književnost Kiša - od priča i novela do romana, od pesama do pozorišnih i TV drama i filmskih scenarija. U tom izdanju nalaze se rani romani “Mansarda” i “Psalam 44”, potom knjige iz porodičnog ciklusa “Rani jadi”, “Bašta, pepeo” i “Peščanik”, tri knjige iz piščevog novelističkog ciklusa “Grobnica za Borisa Davidoviča”, “Enciklopedija mrtvih” i posthumno objavljena knjiga “Lauta i ožiljci”, “Pesme/Elektra” i knjiga drama i filmskih scenarija “Noć i magla”.
Arhipelag je ranije objavio “Izabrane poetičke spise” Kiša u tri knjige koji obuhvataju “Čas anatomije”, “Gorki talog iskustva” i “Poslednje pribežište zdravog razuma”, knjigu izabranih eseja u kojoj Kiš odgovara na pitanje: “Zašto pišem?” i u kojoj kaže koja su dva ključna pitanja na kojima polažu ispit svi pisci XX veka.
Prema rečima glavnog urednika Arhipelaga Gojka Božovića, knjige Danila Kiša bolje od ma čega drugog pokazuju da sve nije književnost, ali da književnost može biti najbolji deo našeg iskustva.
“Delo Danila Kiša potvrđuje piščeve reči s početka 80-ih o “veličanstvenom mehanizmu koji ne dozvoljava da se svet obesmisli, da reči izgube svoje značenje”, naveo je Božović.
Prema njegovim rečima, objavljivanje dela nekog pisca klasične vrednosti predstavlja najveći izazov za profesionalno izdavaštvo.
Kiš je, kako je istakao Božović, pisac koji ima ne samo tumače nego i čitaoce. I on svoje čitaoce neprestano stiče u novim generacijama.
“Upravo zato je neophodno da dela Danila Kiša stalno budu dostupna u dobrim i pouzdanim izdanjima”, naveo je Božović, dodajući da se Arhipelag sa naslednicima autorskih prava Kiša dogovorio da ubuduće Kišova dela u izdanju te kuće budu dostupna ne samo u Srbiji nego i u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini.
(SEEcult.org)
