Izgubljeni u tranziciji
Proces tranzicije u istočnoj Evropi u proteklih 20 godina, sagledan iz kritičkog ugla internacionalne grupe umetnika, tema je izložbe priređene u okviru festivala “Kultuuritolm 2011” u Talinu, koji je deo zvaničnog programa tog grada kao evropske prestonice kulture 2011.
Proces tranzicije u istočnoj Evropi u proteklih 20 godina, sagledan iz kritičkog ugla internacionalne grupe umetnika, tema je izložbe priređene u okviru festivala “Kultuuritolm 2011” u Talinu, koji je deo zvaničnog programa tog grada kao evropske prestonice kulture 2011.
Izložba “Izgubljeni u tranziciji” (Lost in Transition) otvorena od 22. jula do 28. avgusta, predstavlja izbor kritičkih umetničkih radova koji se bave preovlađujućim stanjima društva i života u istočnoj Evropi 20 godina nakon raspada Sovjetskog Saveza i avgustovskog puča u Moskvi kojim je pokušano zaustavljanje reformi Mihaila Gorbačova.
Na izložbi učestvuje i beogradska umetnica Katarina Zdjelar, dobitnica nagrade “Mangelos” za 2007. i predstavnica Srbije (uz Zorana Todorovića) na 53. Bijenalu u Veneciji 2009. godine, kao i Zampa di Leone, kolektiv poznat po kritičkoj antologiji o savremenoj umetnosti “U dupetu Balkana” (In the Arse of The Balkans).
Učesnici izložbe, čiji je kustos Rael Artel iz Pjarnua, su i Arnis Balcus (Riga), Alexei Gordin, Flo Kasearu i Anna-Stina Treumund (Talin), te Wojtek Doroszuk (Krakov/Ruan), Ivan Jurica (Bratislava/Beč) i Gergely Laszlo i Katarina Šević (Budimpešta).
Izložba je inspirisana 19. avgustom 1991. godine, odnosno 20-godišnjicom puča u Moskvi koji je doveo do zvaničnog kolapsa sovjetskog režima i raspada Sovjetskog Saveza.
Neuspeli pokušaj očuvanja monstruozno disfunkcionalnog sistema, kako je naveo Artel u najavi izložbe, zadao je smrtni udarac sovjetskom režimu i doveo do reorganizovanja poretka u geopolitičkom regionu Istočne Evrope. Osim promene političkog sistema, ekonomski principi su čak još dramatičnije preoblikovani - od jednog ekstrema doveli su do drugog: od socijalističke državno-planske ekonomije do divljeg i bezobzirnog kaubojskog kapitalizma.
Za označavanje tog procesa uzet je termin “tranziciona ekonomija”, a “privatizacija”, koja je postala jedna od ključnih reči, suštinski je promenila odnose države i njenih građana, vlasnika sredstava proizvodnje i radnika, lokalnog i internacionalnog kapitala... Reforme su dovele i do promene prethodno uvreženih vrednosti o životu, radu i slobodnom vremenu.
U dominantnom istorijsko-političkom diskursu poslednje decenije, kako je naveo Artel, shvaćene su kao pozitivan i progresivan period koji je, bez obzira na teškoće, unapredio kvalitet života svih nacija u bivšem istočnoevropskom bloku.
“Prema mejnstrim shvatanju, svi smo postali pobednici avgustovskih događaja 1991. godine: ‘mi’ kao region demokratskih i nezavisnih nacionalnih država, kao i ‘mi’ kao privatna individualna lica. Izgleda da pitanje šta smo možda pritom izgubili nikada nije postavljeno. I, posle tako radikalnih promena, da li smo još uvek izgubljeni u konfuziji koje su donele te rapidne reforme?”, naveo je Artel povodom izložbe koja kroz izbor radova skicira neke karakteristike razvoja događaja u ekonomskom i društvenom okviru u Istočnoj Evropi koje su dovele do specifičnog seta vrednosti i načina života u periodu tranzicije, kako u svakodnevnom životu, tako i u svetu umetnosti.
Artel je naveo i da medijum izložbe vidi ne samo kao način za predstavljanje radova radi postizanja intelektualnog zadovoljstva ili obogaćivanja slobodnog vremena, već kao predlog za diskusiju o određenim aspektima društvene stvarnosti i odnosa moći sa kojima se suočavamo na dnevnoj bazi u ovom delu Evrope.
Izložba “Izgubljeni u tranziciji’ deo je projekta “Tvoja periferija je moj centar” - serije prezentacija savremene umetnosti u različitim formama koje ispituju ambivalentne aspekte života u bivšoj Istočnoj Evropi i susednim regionima.
Izložbu u Talinu prati i dvojezična publikacija koju je uredio Artel.
Sajt festivala “Kultuuritolm 2011” je http://2011.kultuuritolm.ee
(SEEcult.org)
