Crkva i država na filmu
Odnos države i crkve tema je ciklusa filmova od 3. do 8. februara u Muzeju Jugoslovenske kinoteke, koji obuhvata ostvarenja iz proteklih nekoliko decenija, ukazujući time i na dugovečnost te problematike. Ciklus “Crkva i država na filmu” počinje filmom “Pad Rimskog carstva” (1964) Entonija Mana (Anthony Mann) sa Sofijom Loren (Sophia Loren) i Stivenom Bojdom (Stephen Boyd), kao i američkim “Aleksandrom Velikim” (1955) Roberta Rosena (Rossen) i sovjetskim "Aleksandrom Nevskim" Sergeja Ejzenštajna (Eisenstein) iz 1938.
Odnos države i crkve tema je ciklusa filmova od 3. do 8. februara u Muzeju Jugoslovenske kinoteke, koji obuhvata ostvarenja iz proteklih nekoliko decenija, ukazujući time i na dugovečnost te problematike.
Ciklus “Crkva i država na filmu” počinje filmom “Pad Rimskog carstva” (1964) Entonija Mana (Anthony Mann) sa Sofijom Loren (Sophia Loren) i Stivenom Bojdom (Stephen Boyd), kao i američkim “Aleksandrom Velikim” (1955) Roberta Rosena (Rossen) i sovjetskim "Aleksandrom Nevskim" Sergeja Ejzenštajna (Eisenstein) iz 1938.
Publika će videti i italijanski film “Scipion Afrikanac” (1937) Karmina Galonea (Carmine Gallone), te američke “Spartak” (1960) Stenlija Kjubrika (Stanley Kubrick) sa Kirkom Daglasom (Douglas) i Lorensom Olivijeom (Laurence Olivier) i “Osvajač” (1955) Dika Pauela (Dick Powell) sa Džonom Vejnom (John Wayne) i Sjuzan Hejvord (Susan Hayward).
Biće prikazani italijanski “Sako i Vanceti” (1971) Đulijana Montalda (Giuliano Montaldo) i poljski “Samson” (1961) Andžeja Vajde (Andrzej Wajda), te američki “Agonija i ekstaza” (1965) Kerola Rida (Carol Reed) sa Čarltonom Hestonom (Charlton) i Reksom Harisonom (Rex Harrison) u glavnim ulogama.
Temu crkve i države osvetliće i “Probisvet” (1955) Federika Felinija (Federico Fellini), poljski film “Jovanka majka anđeoska” (1961) Ježija Kavalerovica (Jerzy Kawalerowicz), “Ime ruže” (1986) Žan-Žak Anoa (Jean-Jacques Annaud), te “Demoni” (1971) Kena Rasela (Russell), sa Vanesom Redgrejv (Vaneša Redgrave) i Oliverom Ridom (Oliver Reed) i “Vaterlo” (1970) Sergeja Bondarčuka.
Za završnicu su odabrani “Zima jednog lava” (1968) Entonija Harvija (Anthony Harvey), sa Piterom O'Tulom (Peter O’Toole) i Ketrin Hepbern (Katharine Hepburn), “Beket” (1964) Pitera Grenvila (Peter Grenville), u kojem takođe igra O’Tul, pored Ričarda Bartona (Richard Burton), te “Kromvel” (1970) Kena Hjuza (Hughes).
Prateći tekst povodom ciklusa “Crkva i država na filmu” napisao je za katalog Jugoslovenske kinoteke aktuelni ministar vera Srbije Bogolju Šijaković, koji je i profesor Pravoslavnog bogoslovskog fakulteta u Beogradu, a naveo je da je istorijski i strukturalni odnos države i crkve - pitanje koliko tradicionalno, toliko i moderno, odnosno tema i prošlosti i budućnosti, i to naročito u Evropi.
Prema njegovim rečima, to je i zaista kompleksan problem, budući da ima mnoge aspekte - istorijske, kulturne, pravne, političke, ideološke.
“O odnosu države i crkve razgovaramo u doba sekularizma, koji nastoji da isključi religioznu interpretaciju stvarnosti u svim važnijim oblastima života i u institucijama modernog društva. Sekularne su i država, i privreda, i nauka, i tehnika, i umetnost, i prosveta. Naročito je to tako u vremenima bezobzirnog poništavanja svetosti. Nedavno napušteni 20. vek, kao nijedan prethodni, vek je organizovanog i naučno-tehnološki usavršenog masovnog uništavanja ljudi, sveopšteg unižavanja dostojanstva i otimanja slobode”, naveo je Šijaković.
Prema njegovim rečima, živitmo u svetu nasilja u kom se radikalno potire razlika između dobra i zla. Granica između normalnog i abnormalnog ne samo što je pomerena, nego je na mnogim mestima izbrisana.
“Duhovna situacija našeg doba je poražavajuća. Moralni skepticizam, nihilizam i opšti relativizam - to su stanja ne samo naše teorije, nego i naše egzistencije. Savremeno društvo je okrenulo leđa svetosti, a savremeni čovek kao da je odustao od istine. Istina je postala stvar dnevnog menija vodećih medija. Čovečanstvo gubi orijentire i tačke oslonca. A za njima posebnu potrebu imamo upravo mi čiju životnu sredinu karakteriše pustoš, duhovna i materijalna, koju je za sobom ostavio komunizam”, smatra ministar.
Ukazujući da je odvojenost države i crkve zapravo odvojenost njihovih kompentencija, odnosno autonomnih nadležnosti, Šijaković je naveo i da odvojenost kompetencija ne bi trebalo da bude prepreka, već upravo podsticaj za kooperaciju.
Prema njegovim rečima, država i crkva su upućene na saradnju prosto zbog njihovih zajedničkih javnih interesa, odnosno zato što su državljani i vernici jedni te isti ljudi i što imaju slobode i prava koje je država dužna da jemči, a među kojima verskoj slobodi i pravu pripada uzvišeno mesto.
Šijaković je naveo i da je smisao i svrha crkve spasenje, te da od toga kako jedna država shvata i praktikuje svrhu svog postojanja - zavisi i saradnja crkve sa državom.
“U onoj meri u kojoj se u državi ostvaruje pravda, otvorena je mogućnost istinske kooperacije države i crkve”, naveo je Šijaković, dodajući da, međutim, tamo gde je država obogotvorena i mitologizovana, gde nastupa kao struktura samovoljne i samodovoljne moći, neminovno nastaje (makar latentni) sukob između države i crkve, i to ne zbog toga što to crkva želi.
“Odbijanje da se prihvati obogotvorenje države, odbijanje da se država idolopoklonički poštuje i slavi - to je u suštiti protivljenje totalitarnoj državi i zalaganje za slobodu. Mi koji imamo iskustvo komunističkog totalitarizma znamo da tamo gde na mesto boga hoće da se postavi (partijska) država - tamo se poriče Bog, tamo onda sloboda gubi svoje utemeljenje i smisao. Otuda totalitarna državna moć nastoji da crkvu ili marginalizuje ili je instrumentalizuje. Tada upravo država ne dopušta crkvenu autonomiju. Tako je nakon Drugog svetskog rata i tokom višedecenijske vladavine komunizma, pa dakle i u Srbiji”, zaključio je Šijaković.
Sajt Kinoteke je www.kinoteka.org.rs, a program se nalazi i u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org
(SEEcult.org)
