Član 1. i LGBT istorija
Putujuća izložba “Član 1.”, koja je posvećena istoriji homoseksualnosti, biseksualnosti i transseksualnosti, a premijerno je predstavljena u Stokholmu 2008. godine radi podrške ostvarivanju punog smisla Deklaracije UN o ljudskim pravima, gostuje od 4. do 10. februara u Kulturnom centru Rex u Beogradu, uz prateći program predavanja, razgovora, muzičkih i scenskih nastupa i promocija knjiga. Izložba je nazvana po članu 1. Deklaracije UN o ljudskim pravima, koji glasi: “Sva ljudska bića rađaju se slobodna i jednaka u dostojanstvu i pravima”.
Putujuća izložba “Član 1.”, koja je posvećena istoriji homoseksualnosti, biseksualnosti i transseksualnosti, a premijerno je predstavljena u Stokholmu 2008. godine radi podrške ostvarivanju punog smisla Deklaracije UN o ljudskim pravima, gostuje od 4. do 10. februara u Kulturnom centru Rex u Beogradu, uz prateći program predavanja, razgovora, muzičkih i scenskih nastupa i promocija knjiga.
Izložba je nazvana po članu 1. Deklaracije UN o ljudskim pravima, koji glasi: “Sva ljudska bića rađaju se slobodna i jednaka u dostojanstvu i pravima”.
Iako univerzalna ljudska prava ne poznaju granice, oni koje drugi ne vide - ne postoje, a oni koji ne postoje nemaju nikakva prava.
Putujuća izložba “Član 1.” osmišljena je radi značajne podrške svima koji rade na ostvarivanju punog smisla Deklaracije UN o ljudskim pravima, a predstavlja delove kolekcija nekih od vodećih muzeja u Švedskoj (Muzej švedske policije, Muzej švedske armije, Nobelov muzej, Nacionalni muzej nauke i tehnologije, Nacionalni istorijski muzej Švedske) o LGBT istorijatu i odnosu prema savremenoj stvarnosti.
Muzeji su dugo zanemarivali istoriju i specifična iskustva homoseksualnih, biseksualnih i transseksualnih osoba, čije su grupe učinjene nevidljivim u društvu.
Različiti delovi izložbe “Član 1.” pričaju različite priče, ali imaju zajedničku temu: LGBT istoriju.
Tako Muzej švedske policije prikazuje fotografije koje je policija zaplenila 1903. kao dokaz homoseksualnosti koja je bila zabranjena do 1944. Muzej švedske armije kroz seriju fotografija vojnika prikazuje kako se stavovi o polu i seksualnosti menjaju tokom vremena i uporedo sa promenama u društvu.
Nobelov muzej, kroz projekcije intervjua sa ličnostima koji objašnjavaju istorijat dodeljivanja Nobelove nagrade, ističe važnost i slobodu da se bude različit.
Nacionalni muzej nauke i tehnologije predstavlja predmete koji su pripadali prvom gej radiju, koji možda nemaju tehnološku vrednost, ali je njihov simbolički značaj veliki.
Nacionalni istorijski muzej Švedske svojom postavkom postavlja pitanje da li naša istorija može biti različita od one kakvom je mi zamišljamo.
Izložbu će otvoriti Hugo Wester, šef Edukativnog odseka Foruma za savremenu istoriju (Forum for living history) iz Stokholma.
Prateći program obuhvata do 11. februara kratku istoriju prezentacije kvir estetike u javnom prostoru u Srbiji, odnosno izložbu autora Ivana Stanića koja prati genealogiju i (ne)linearnost ovog razvoja i podseća na centralna dešavanja na umetničkoj sceni Beograda u poslednjoj deceniji, događaje koji su mahom rezultat rada LGBT zajednice.
Prelomom godinom u istoriji queer estetike u Srbiji smatra se 2000, jer je tada realizovan prvi javni LGBT umetnički projekat “Strategija nadimka I” (Coming Out with Nick I). Deset narednih godina pokazuje kontinuiranu prisutnost kvir senzibiliteta u kulturnoj produkciji.
Na otvaranju izložbe “Član 1.” nastupiće i Le wHORe - prvi feministički lezbejski hor u Srbiji. Aktivistkinje okupljene oko Le wHore-a doprinose - nastupima i otvorenošću prema svim ženama, bez obzira na glasovne mogućnosti, malobrojnim aktivnostima čiji je cilj da podstaknu radost i slobodu žena i ženskog aktivizma.
Za 5. februar najavljena je predstava “Transkuhinjska ritmična terapija”, antikonzumeristička satira u formi TV-prodaje, koja se bavi raznovrsnim (auto)destruktivnim programima za mršavljenje.
Po uzoru na zapadnjačke TV šopove, Zed Zeldić Zed, dovodi svoju gošću Lojku Mrsnić Mastić da uživo ispriča iskustvo konzumiranja proizvoda za mršavljenje.
Predstava je nastala kroz rad Feminističko-lezbejske inicijative u okviru “Act Women”, grupe koja kroz performanse i pozorišni rad prezentuje javnosti društvene tabue (nasilje nad ženama, diskriminaciju, rasizam, homofobiju...). Aktivno promovišu feminističku i lezbejsku umetnost organizujući različite ulične akcije, festivale i predstave.
Razgovor o kvir filmu, uz predstavljanje Magazina QT za kvir teoriju i kulturu, biće održan 6. februara, a prezentacija počinje filmom “Otvaranje hrama uživanja” (Inauguration of the Pleasure Dome, režija Kenet Enger, 1954). Govoriće urednik časopisa QT Dušan Maljković, dramaturškinja Olga Dimitrijević, teoretičarka filma i medija Ivana Kronja i filozof Andrija Filipović.
Prvi (dvo)broj časopisa QT pojavio se u septembru 2010. godine, a na oko 330 strana nudi pregled recepcije homoseksualnosti u diskursu društvenih nauka i filozofije od 70-ih godina 20. veka do danas, kao i njegove brojne transformacije. U novembru je izašao drugi (dvo)broj na oko 450 strana, fokusiran na povest homoseksualnosti od starog Rima, preko srednjeg veka, renesanse i prosvetiteljstva, do novovekovnog Balkana i Turske. Jedan od temata drugog broja bio je i kvir film.
U okviru izložbe “Član 1.”, 7. februara biće reči i o skrivenoj seksualnosti u jugoslovenskoj umetnosti na primeru slučaja hrvatske umetnice i aktivistkinje Naste Rojc, a govoriće Olga Dimitrijević.
Nasta Rojc, rođena 1988. godine, bila je, prema većini izvora, jedna od prvih akademski školovanih hrvatskih slikarki, a studirala je u Beču i Minhenu, izlagala po celoj Evropi, slikala autoportrete i pejzaže, osnovala Klub likovnih umetnica koji se zalagao i za ravnopravni položaj žena na zagrebačkoj umetničkoj sceni...
Ono što se mnogo ređe pominje je da se Nasta Rojc oblačila u muška krojena odela i tako skandalizovala zagrebačku čaršiju, kao i da je na putovanju po Engleskoj upoznala Alexandru Mariu Onslow sa kojom je potom živela i pored koje je sahranjena u Zagrebu.
Rad Naste Rojc bio je zanemaren sve donedavno, kada su čitanja nekoliko kustoskinja dovela u vezu njeno slikarstvo sa politikama roda i seksualnosti, čime su njen rad, pre svega autoportrete koji propituju različite lične i nametnute identitete, postavile u red najzanimljivijih umetničkih pojava u jugoslovenskoj umetnosti XX veka.
Iste večeri biće predstavljen i Queeria kalendar (Something like a phenomenon) koji već nekoliko godina zaredom privlači pažnju javnosti, a koncipiran je na ideji da promoviše ljudska prava seksualnih manjina.
Taj projekat beogradskog Queeria centra za svega četiri izdanja okupio je više od stotinu predstavnika/ca domaće queer scene, veliki broj ličnosti iz javne sfere, kao i najvažnije savremene umetnike i dizajnere.
Šta Queeria kalendar čini drugačijim od ostalih, zašto svako želi da ima primerak, kakav je impakt taj projekat napravio u javnosti i kako se desilo da od celog sveta jedino Srbija ima mejnstrim kvir kalendar, definisaće pokretači projekta, umetnici, dizajneri i modeli koji su na njemu radili - Boban Stojanović (Queeria centar, osnivač projekta), umetnik Vladan Jeremić (jedan od autora izdanja QC za 2009) i specijalni gosti.
U okviru izložbe “Član 1.”, 8. februara biće održan razgovor o knjizi “Čovek koji je suviše znao” - biografiji Alana Tjuringa autora Dejvida Livita.
Deklarisan kao gej, taj američki pisac i profesor na Univerzitetu Floride, aktivno se bavi u romanima i biografskim tekstovima problemima gej populacije na širem, javnom planu, ali i na intimnijem nivou. Livit priču o Tjuringu ispisuje u kontekstu velike istorijske krize - Drugog svetskog rata. Kroz pripovest o Tjuringu opisuje i praskozorje računarske nauke i borbu protiv nacizma na nevidljivom frontu nauke, potresno govorći i o razapinjanju jednog čoveka zbog greha" mnogih.
Na promiciji će govoriti novinar časopisa “Vreme” Slobodan Bubnjević, osnivač Gej strejt alijanse Boris Milićević i Ana Ješić iz izdavačke kuće Heliks.
Za 9. februar najavljena je i promocija knjige Džeremija Bentama “Odbrana homoseksualnosti”, u izdanju Izdavačke knjižarnice Zorana Stojanovića (Sremski Karlovci/Novi Sad, 2010), u kojoj Bentam iznosi argumente u prilog reformi zakona o seksualnim prestupima i o homoseksualcima u Engleskoj u 18. veku i zastupa dekriminalizaciju sodomije koja je u to vreme bila kažnjavana vešanjem.
Bentam tvrdi da homoseksualni čin ne “oslabljuje” muškarce, ne ugrožava produženje ljudske vrste, kao ni postojanje institucije braka i iznosi dokaze o njegovoj čestoj pojavi u Rimu i staroj Grčkoj. Na utilitarnim osnovama suprotstavlja se kažnjavanju homoseksualnosti, napadajući pre svega isključivost moralnog licemerja.
O knjizi će govoriti filozof, publicista i prevodilac Dušan Maljković, prevoditeljica i filozofkinja Sandra M. Bojanić i filozofkinja Adriana Zaharijević.
Za završnicu izložbe, koja se poklapa i sa drugim Međunarodnim festivalom queer filma “Merlinka”, koji u Domu omladine Beograda organizuje Gej lezbejski centar, najavljena je panel diskusija na temu “Čija istorija je naša istorija? Uloga i odgovornost kulturnih institucija u savremenom društvu”.
Beogradsku izložbu “Član 1.” i prateće programe pripremili su Feministička grupa BeFem u saradnji sa Kulturnim centrom Rex, redakcijom QT Magazina, Queeria centrom, Le wHORe-om, Feminističko-lezbejskom inicijativom u okviru "Act Women", kao i nezavisnim aktivistkinjama i aktivistima i teoretičarkama i teoretičarima.
Organizatori i koproducenti su Kulturni centar Rex i Article One, a izložbu su pomogli Švedski institut i švedska ambasada u Beogradu.
Sajt Rexa je www.rex.b92.net, a program se nalazi i u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org
(SEEcult.org)
