Jedinstveni Iljovski u Čolakoviću

Izložba “Pomereni redosled” Bore Iljovskog (1942-2013) otvorena je 23. septembra u Galeriji-legatu Milice Zorić i Rodoljuba Čolakovića u Beogradu, a predstavlja deo stvaralaštva tog umetnika čiji je opus označavan kao jedan od najcelovitijih i najoriginalnijih u srpskom slikarstvu druge polovine prošlog i početka 21. veka.

Direktorka Muzeja savremene umetnosti (MSUB) Marijana Kolarić istakla je na otvaranju izložbe da je Iljovski prepoznatljiv po specifičnom slikarskom izrazu, koji u njegovoj zreloj fazi nastaje i posebno se razvija sa svestranim interesovanjem i inspiracijom za džez muziku. Budući da je MSUB priredio Iljovskom retrospektivnu izložbu 2007. godine, izložba “Pomereni redosled” po obimu i karakteru ne teži da bude retrospektivna već tematska, sa idejom da pruži drugačiji pogled na tog umetnika i njegovu praksu.

To je i prilika da se publici prikažu brojna dela koja su nastala u poslednjoj stvaralačkoj fazi Iljovskog, a koja su tokom prošle godine ušla u kolekciju MSUB-a zaveštanjem samog umetnika, dodala je Marijana Kolarić.

Autorka koncepcije izložbe Svetlana Mitić istakla je da slikarstvo Iljovskog nema neposredne uzore u lokalnoj likovnoj praksi, niti se umetnost koju je stvarao može dovesti u neposrednu vezu sa primerima iz istorije moderne umetnosti, ali se svakako može zaključiti da je osobenost njegovog izraza bila prepoznata u sredini u kojoj je stvarao. To potvrđuju ne samo osvojene nagrade i dobijena priznanja za rad, već i brojni domaći i posebno međunarodni nastupi, od kojih je jedan najznačajnijih bio nastup na 41. Venecijanskom bijenalu 1982. godine, u organizaciji MSUB-a.

Istoričar umetnosti i likovni kritičar Ješa Denegri evocirao je uspomene sa 41. Venecijanskog bijenala, na kojem su tadašnju jugoslovensku umetnost, uz Iljovskog predstavljali i Andraž Šalamun i Edita Šubert.

“Borin markantan opus doživeo je kulminaciju upravo u tom postmodernističkom periodu takozvane obnove slikarstva u osamdesetim godinama. Ovo je izvanredna prilika da ga vidi i nova publika, ali i svi mi koji se večeras nalazimo na otvaranju ove izložbe – da se još jednom podsetimo, da uživamo, i divimo se njegovim značajnim delima”, rekao je Denegri, odajući priznanje MSUB-u koji je nasledio njegov Legat i koji vodi brigu o čuvanju i javnom prezentovanju dela Iljovskog.

Na izložbi su zastupljeni radovi iz Legata Bore Iljovskog koji je MSUB stekao na osnovu testamenta, a koji obuhvata više od hiljadu radova na papiru (akvarela, gvaševa, crteža) i 65 dela nastalih tehnikom ulja na platnu.

Hronološki posmatrano, dela iz Legata Iljovskog prate složenu liniju razvoja njegovog jedinstvenog likovnog opusa, od vremena nastanka prvih ostvarenja – portreta iz 1951, preko formativno važnih dela nastalih tokom školovanja na beogradskoj Likovnoj akademiji, pa sve do zrelih ostvarenja velikih formata konstituisanih tokom 1980-ih, kao i dela nastala u poslednjoj deceniji života Iljovskog. Sa devet dela iz kolekcije MSUB-a, koja su pravovremeno otkupljivana za zbirke tog muzeja, zastupljenost opusa Iljovskog u kolekcijama MSUB-a čini impresivnu celinu i omogućava studiozan uvid u svu slojevitost tog po mnogo čemu krajnje specifičnog umetničkog opusa.

Na izložbi su predstavljeni, između ostalog, i radovi Odi- se- jada (1990), Posledice oštrog vetra (1990) i Pomereni redosled (1979). Akcentovani su najviši dometi stvaralaštva Iljovskog, koje kao izolovan autorski opus postiže vrednost da slikarstvo učini mogućim i izvan ustaljenih podela kao što su figuracija–apstrakcija ili dekorativnost – čista umetnost, kako je zapazio istoričar umetnosti Branislav Dimitrijević.

Rođen 17. jula 1942. godine u mestu Drenova u blizini Florine (Egejska Makedonija), Iljovski je do sedme godine živeo sa babom Dimitrom i dedom Petrom u rodnom mestu, a nakon završetka građanskog rata u Grčkoj bio je primoran, kao i većina njegovih sunarodnika, da napusti Grčku. Detinjstvo je proveo kao izbeglica u Poljskoj, a 1956. dolazi u Jugoslaviju, odnosno u Beograd, gde nastavlja školovanje. Najpre upisuje umetničku školu u Novom Sadu, koju ubrzo napušta, da bi potom 1961. upisao Likovnu akademiju u Beogradu, na kojoj je nastavio školovanje i na poslediplomskim studijama u klasi profesora Đorđa Bošana (kao jedini student), koje je završio 1968.

Prvu samostalnu izložbu radova na papiru priredio je u Galeriji Grafičkog kolektiva 1968. a iste godine predstavio se i samostalnom izložbom slika u Galeriji Kolarčeve zadužbine. Pored samostalnih izložbi, učestvovao je i na značajnim domaćim i međunarodnim izložbama.

U njegovoj izlagačkoj delatnosti izdvajaju se učešće na 41. Bijenalu u Veneciji 1982. godine, gde je sa Editom Šubert i Andražom Šalamunom, u selekciji Ješe Denegrija, predstavljao jugoslovensku savremenu umetnost, kao i učešće na izložbi “U gudurama Balkana” 2003. u Kaselu, na poziv kustosa Renea Bloka.

Dela Bore Iljovskog nalaze se, pored brojnih domaćih i inostranih privatnih kolekcija, i u zbirkama značajnih muzeja i galerija: u Narodnom muzeju u Beogradu, MSUB-u, Nacionalnoj galeriji u Berlinu, Muzeju likovnih umetnosti u Budimpešti, MSU Republike Srpske u Banjaluci, Muzeju Zepter u Beogradu…

Bora Iljovski preminuo je 14. oktobra 2013. godine u Beogradu.

Izložba “Pomereni redosled” otvorena je u Legatu Čolakovića do 5. novembra.

*Foto: Bojana Janjić

(SEEcult.org)