Centralna proslava Dana evropske baštine u Zaječaru

Centralna manifestacija Dana evropske baštine u Srbiji biće održana 12. septembra u Zaječaru, na temu “Kulturna baština i održivi razvoj”, a posebno će istaći materijalno i nematerijalno nasleđe Istočne Srbije. Program će biti održan u okviru Rajačkih pimnica, jedinstvenog arhitektonskog kompleksa vinskih podruma, Narodnog muzeja u Zaječaru, koji dobija novu stalnu postavku prvi put posle 40 godina, te arheološkog lokaliteta Feliks Romuliana, upisanog na UNESKO-vu listu svetske baštine.

Centralna manifestacija Dana evropske baštine u Srbiji biće održana 12. septembra u Zaječaru, na temu “Kulturna baština i održivi razvoj”, a posebno će istaći materijalno i nematerijalno nasleđe Istočne Srbije. Program će biti održan u okviru Rajačkih pimnica, jedinstvenog arhitektonskog kompleksa vinskih podruma, Narodnog muzeja u Zaječaru, koji dobija novu stalnu postavku prvi put posle 40 godina, te arheološkog lokaliteta Feliks Romuliana, upisanog na UNESKO-vu listu svetske baštine.

Dani evropske baštine proslavljaju se u 50 zemalja Evrope, a prema rečima ministra kulture Srbije Nebojše Bradića, prilika su za dodatno osnaženje interkulturnog dijaloga i afirmisanje kulturne raznolikosti.

Bradić je 6. septembra na konferenciji za novinare podsetio na prošlogodišnje potpisivanje Prijepoljske povelje kojom su Srbija, Bosna i Hercegovina i Crna Gora, izrazile zajedničku volju za zaštitu i unapređenje kulturne raznolikosti i interkulturnog interreligijskog dijaloga.

U tom kontekstu pozdravio je saradnju zaječarskog Narodnog muzeja i rumunskog Portile de fier iz Turn Severina, koji će se u okviru centralne proslave Dana evropske baštine predstaviti u Zaječaru arheološkom izložbom “Rimska Drobeta i njegovo područje”.

Bradić je najavio i otvaranje nove stalne postavke u zaječarskom Narodnom muzeju i istakao važnost Feliks Romulijane, kao i Rajačkih pimnica, spomenika kulturnog i ekonomskog razvoja.

Direktor Narodnog muzeja u Zaječaru Bora Dimitrijević izrazio je zadovoljstvo što će “svetlost pozornice biti uperena i u istočnu Srbiju”.

Zahvaljujući više puta Ministarstvu kulture na podršci, Dimitrijević je najavio program centralne proslave Dana evropske baštine, koji će svečano početi 12. septembra.

Program obuhvata svečani doček gostiju na Rajačkim pimnicama, uz pozdravnu reč direktora Muzeja Krajine Gordana Janjića, tradicionalnu zdravicu, demonstraciju običaja spremanja za berbu grožđa i obilazak Pimnica, nakon čega će u Narodnom muzeju biti otvorena nova stalna postavka i gostujuća izložba iz Turn Severina.

Potom je predviđen obilazak galerijskog prostora “Feliks Romulijana” i samog arheološkog lokaliteta, a u programu će učestvovati i Prvo beogradsko pevačko društvo, muzikom Stevana Stojanovića Mokranjca.

Savetnica u Ministarstvu kulture Asja Drača Muntean rekla je da su Dani evropske baštine u Zaječaru dobar primer saradnje Ministarstva i lokalnih institucija kulture, a podsetila je i na istorijat te manifestacije, čiju je proslavu inicirao pre 25 godina Savet Evrope.

Jedna od atrakcija ovogodišnje proslave su Rajačke pimnice, jedinstven arhitektonski kompleks vinskih podruma, na brežuljku pored Timoka, nastao od polovine 18. veka do 30-ih godina 19. veka, koji čuva nematerijalnu baštinu vezanu za veštinu spravljanja čuvenog rajačkog vina.

Prema zvaničnoj evidenciji, na Rajačkim pimnicama sada ima 160 starih vinskih podruma, postavljeni oko centralnog trga sa česmom. Građeni su od tesanog kamena, pokriveni ćeramidom. Podrumi su delimično ukopani u zemlju kako bi temperatura vrlo malo varirala tokom godine, a na spratu su prostorije za boravak u doba berbe i negovanje vina.

Lokalitet Rajačkih pimnica je ove godine uvršten na tentativnu listu Svetske baštine UNESKO.

Feliks Romuliana (Felix Romuliana), palata podignuta po zamisli imperatora Gaja Valerija Galerija Maksimilijana, pripada posebnoj kategoriji spomenika rimske dvorske arhitekture vezane isključivo za razdoblje tetrarhije, a na UNESKO-voj listi svetske baštine je od 29. juna 2007.

Na lokalitetu Feliks Romulijane otkriveni su arheološkim radovima ostaci starijeg i mlađeg utvrđenja. Obe fortifikacije podignute su u vremenskom intervalu od desetak godina. Komunikacijom koja je spajala istočnu i zapadnu kapiju prostor unutar bedema je podeljen na dva dela različite namene. Severnu polovinu obuhvata kompleks carske palate sa malim hramom i monumentalnim žrtvenikom, dok se na južnoj polovini nalaze objekti za javnu upotrebu (veliki hram sa dve kripte pravougaone osnove i terme) i objekti za opsluživanje palate (horeum i jednobrodna građevina sa portikom). Od prve decenije IV do sredine VI veka u nekoliko mahova menjaju se naziv, izgled i osnovna funkcija. Već u drugoj polovini IV veka Romulijana je zapuštena palata, a posle provale Gota i Huna postaje malo vizantijsko naselje koje se pod nazivom Romuliana pominje u spisku mesta obnovljenih u vreme Justinijanove vladavine.

Gamzigradski dvorac je poslednji put oživeo kao utvrđeno slovensko naselje XI veka.

Sistematska arheološka istraživanja traju od 1953, a na otkrivenim objektima kontinuirano se vrše konzervatorski radovi.

Arheološko nalazište Feliks Romulijana nalazi se u okviru Narodnog muzeja u Zaječaru, koji je osnovan 1951. godine, a obuhvata i Radul begov konak, Tursku vodenicu, Muzej zdravstva i Zadužbinu “Nikola Pašić”.

Novom stalnom postavkom u Narodnom muzeju u Zaječaru, idejnim rešenjem i koncepcijom izlaganja eksponata, ispričana je priča o počecima života na prostoru današnjeg grada, lokalitetu Feliks Romulijana i bogatoj istoriji Zaječara i okoline. Priča govori o seoskom, gradskom i duhovnom životu, ali i o kulturnoj i nacionalnoj raznolikosti stanovnika ovog dela Srbije. Inovativnim tehnološkim sredstvima u dinamici izlaganja eksponata omogućena je odlična percepcija postavke čime se postigao i izuzetan edukativan efekat.

Gostujuća izložba iz Turn Severina, koji će biti otvorena u Narodnom muzeju u Zaječaru, posvećena je utvrđenju Drobeta, prvoj rimskoj građevini od kamena na teritoriji Dakije.

Njegova osnovna uloga je bila da odbrani čuveni Trajanov most koji je sagradio Apolodor iz Damaska. S druge reke, most je branio mali kamp Pontes.

Nivo i kvalitet rimske kulture u naseljima u Dakiji razlikuje od slučaja do slučaja. U principu, može se govoriti o pokrajinskom nivou ove kulture. Međutim, arhitektonski, kamp u Drobeti predstavlja tip naselja karakterističan za carstvo početkom drugog veka nove ere: kapije sa kamenim stubovima, polukružnim i povijeni otvorima itd. Za Rimljane, uloga Drobete je bila da spreči napade sa severa, čak i posle osvajanja Dakije i stabilizacije tog područja. Nakon toga, kamp ostaje u unutrašnjosti carstva. Tokom kasnog rimskog perioda Drobeta i čitava oblast Đerdapa imaju posebno mesto.

Iako je većina utvrđenja u vezi sa napadima Huna, u Drobeti, zgrade građene u krst, koje su u korelaciji sa drugim strukturalnim elementima, datiraju nakon tih napada. Otkrića kasno rimskog doba iz oblasti Đerdapa pokazuju da je leva obala reke bila ne samo napuštena nakon povlačenja rimske vojske i administracije u Dakiji, već da je bila organizovana kao široka pogranična oblast.

Drobeta se od 2. do 4. veka ove ere nalazila u središtu dešavanja u predelu gornjeg toka Dunava u rimskom carstvu. Izložba osvetljava neka od pitanja koja proizilaze iz uloge rimskog grada i utvrđenja - Drobete.

Dani evropske baštine zasnovani su na konceptu projekta “Otvoreni dani kulturnih spomenika” koji je prvi put održan u Francuskoj 1984. godine kako bi se široj publici prikazali spomenici kulture koji im nisu bili dostupni tokom godine. SE je preuzeo osnovu koncepta tog projekta, proširivši je na ideju o međusobnom zbižavanju stanovnika starog kontinetna kroz bolje razumevanje sopstvenog prirodnog i kulturnog nasleđa koje je, iako danas veoma različito, nekada imalo iste korene.

Dani evropske baštine se od 1999. godine obeležavaju u saradnji SE i Evropske komisije, predstavljajući nova kulturna dobra na uvid javnosti i otvarajući istorijske građevine inače zatvorene za javnost.

Programi DEB naglašavaju tradiciju, lokalne veštine, arhitekturu i umetničke predmete, ali njihov širi značaj je da zbliže ljude različitih kultura i jezika.

Svake godine, nacionalni i regionalni programi Dana evropske baštine organizuju posebne teme koje se razlikuju u svakoj zemlji iz godine u godinu, a odnose se na posebne oblike nasleđa (etno kuće, muzički instrumenti, kulinarske tradicije...), određene periode u istoriji (srednjovekovno nasleđe, barokno nasleđe...), ili društvene pristupe baštini (nasleđe i državljanstvo, nasleđe i mladi...).

SE i Evropska komisija podstiču pritom izbor transnacionalnih tema koje mogu ilustrovati prekogranične aktivnosti i koje su rezultat zajedničkih napora različitih zemalja.

(SEEcult.org)