Vikend na Slobodnoj zoni

Problemi emigranata, porodični odnosi, dečje suočavanje sa smrću dragih osoba, diktatura Pinočea, korumpirani političari u postkolonijalnoj Africi, savremena Kina iz kritičkog ugla umetnika i disidenta Aija Vejveja, mogućnost pomirenja mladih Srba i Albanaca na Kosovu deset godina nakon rata, kao i dosad nepoznati detalji života legendarnog rege muzičara Boba Marlija, deo su tema koje osmi festival angažovanih filmova Slobodna zona nudi tokom vikenda u Dvorani Kulturnog centra Beograda i Domu omladine.

U DKC-u, gde je svečano i otvorena antiratnim filmom “Gde idemo sada?” libanske rediteljke Nadin Labaki, koji je izazvao i smeh i suze mnogobrojne publike, Slobodna zona nudi 3. novembra dokumentarac “Đakomovo leto” (2011) Alesandra Komodina, igrani kanadski film “Gospodin Lazar” (2011) Filipa Falardoa i francuski dokumentarac “Indignados” (2012) Tonija Gatlifa, dok su na programu DOB-a igrani film “Ne” (2012) Pabla Laraina i američki dokumentarac “Ai Vejvej: Nije mi žao” (2012) Alison Klejman.

Film “Đakomovo leto” nežna je priča o ljubavi i odrastanju, koja govori o 19-godišnjaku koji, posle operacije kojom mu je vraćen sluh, prvi put čuje svet oko sebe. S prijateljicom kreće na, kako će se ispostaviti, nezaboravni izlet na reku. Senzualnost prati njihove igre iz detinjstva sve dok ne shvate da je avantura koju su upravo iskusili ništa drugo do sećanje na izgubljeno vreme.

To je prvi igrani film italijanskog reditelja Alesandra Komodina, a osvojio je Zlatnog leoparda za najboljeg savremenog reditelja u Lokarnu 2011. godine, glavnu nagradu u Džeondžuu 2012. i prikazan je na Hotdoksu u Torontu 2012.

“Gospodin Lazar”, proglašen najboljim kanadskim filmom u Torontu 2011. i nominovan za Oskara za najbolji strani film, dirljiva je priča o đacima koji su potrešeni smrću omiljene nastavnice, kao i o njihovim strategijama suočavanja sa patnjom zbog iznenadnog gubitka. Duboko osećajan i bogat humorom, film “Gospodin Lazar” je i priča o njihovom nastavniku, skromnom čoveku koji, sklanjajući sopstvenu patnju u stranu, uspeva da pomogne deci da prevladaju parališuću situaciju smrti.

Kanadski reditelj Filip Falardo debitovao je 2000. igranim filmom “Leva strana frižidera”, a autor je i filma “Kongorama”, kojim je zatvoren festival u Kanu 2006, te filma “Nisam ja, kunem”, nagrađen u Berlinu 2006.

“Indignados” je priča o Beti, ženi poreklom iz Afrike, koja je nedavno ilegalno ušla u Evropu, a opisuje njene doživljaje na Starom kontinentu, počev od boravka u Grčkoj, preko Španije do Pariza. Priča je o “Tvrđavi Evropi” u krizi, viđenoj očima poniženih i obespravljenih. Film je adaptacija i interpretacija eseja “Pobunite se!” Stefana Hesela koji je rasprodat u enormnim tiražima, a ljude širom sveta inspirisao je na akciju. U filmu je dat kroz subjektiviziranu prizmu, sa jakim autorskim pečatom.

Francuski reditelj romske nacionalnosti Toni Gatlif, rođen u Alžiru, bavi se i pisanjem scenarija, komponovanjem, glumom i produkcijom. Počev od filma “Širenje Roma” iz 1981, njegov rad je fokusiran na pitanje položaja Roma u Evropi. Mjuzikl “Siguran put” (1993), koji se bavi romskom kulturom , pobrao je prestižne nagrade širom sveta, a za film “Izgnanici” (2004) osvojio je nagradu za najboljeg reditelja u Kanu, gde je premijerno prikazao 2006. godine i film “Transilvanija”.

Gotovo dvočasovni film kratkog naslova “Ne” čileanskog reditelja Pabla Laraina poslednji je deo njegove trilogije (Post mortem i Toni Manero) o diktaturi Augusta Pinočea.

Zalazeći uboko u veliki mehanizam političkih i marketinških mahinacija na kojima je ona počivala, “Ne” je upečatljiva, cinična i duhovita hronika burne 1988. godine kada je Pinoče konačno zbačen sa vlasti i kada je u Čileu uspostavljena demokratija. Glavni junak, mladi i inteligentni Rene, koga tumači Gael Garsija Bernal, jedan je od glavnih nosilaca borbe - direktor je marketinga i vođa tima koji pokreće kampanju protiv glasanja na čuvenom referendumu 1988. godine.

“Ne” je bio čileanski kandidat za Oskara za najbolji strani film, a prikazan je, između ostalog, u Kanu, Lokarnu i Torontu.

Dokumentarac “Ai Vejvej: Nije mi žao” američke nezavisne novinarke i rediteljke Alison Klejmen jedan je od festivalskih hitova protekle godine, a priča je o životu i radu jednog od najpoznatijih kineskih umetnika i disidenata, Aija Vejveja, jednog od najvatrenijih kritičara kineskog društva i državnog sistema.

U središtu priče je njegovo suprotstavljanje vladi povodom pogibije nekoliko hiljada dece u zemljotresu u pokrajini Sečuan 2008. godine. Naziv filma odnosi se na umetnikovu instalaciju “Žao mi je” (So sorry) kojom cinično aludira na apsurdna izvinjenjenja kineske vlade nakon zemljotresa i izražava njegov stav da će se bezrezervno i nepokolebljivo boriti za demokratiju, ljudsko dostojanstvo i slobodu.

Klejmanova je debitovala tim filmom, koji je nastao u svakodnevnom kontaktu i učestvovanju u Vejvejevom stvaranju i životu tokom njenog dvogodišnjeg boravka u Kini. Nagrađen je specijalnim priznanjem na Sandensu ove godine, a prikazan je, između ostalog, i na Berlinalu i na Hotdoksu u Torontu.

Publika Slobodne zone 4. novembra ima priliku da pogleda u DKC-u četiri filma iz produkcije Slobodne zone junior (Ispit zrelosti, Super Mario, Kak’ je doma i O lajanju i trčanju), te nagrađivani dokumentarac Dane Budisavljević iz Hrvatske “Nije ti život pjesma Havaja” (2011) i norveški “Ponovo zajedno / 10 godina nakon rata” (2011) Juna Haukelanda o srpsko-albanskim odnosima na Kosovu, dok su u DOB-u na programu danaski dokumentarac “Ambasador” (2011) kontroverznog novinara Madsa Brugera i američko-britanski film “Marli” (2012) Kevina Mekdonalda.

Filmovi iz produkcije ovogodišnjeg regionalnog kampa angažovanog dokumentarnog filma Slobodna zona junior bave se ličnim temama junaka iz regiona - “Ispit zrelosti” Smirne Kulenović je o generaciji njene majke koja, zbog ratnih zbivanja 90-ih u Sarajevu, proslavlja prvu maturu sa 20 godina zakašnjenja, “Super Mario” Filipa Topoloveca je o njegovom drugaru iz školske klupe ruši sve stereotipe o osobama sa invaliditetom, “Kak’ je doma?” Kaje Šišmanović govori o burnom razvodu dvoje ljudi iz perspektive njihove 18-godišnje kćeri, a “O lajanju o trčanju” Ane Irga prikazuje temu  opisanu u mnogim dokumentarnim filmovima, ali iz jednog drugačijeg ugla.

Hrvatski film “Nije ti život pjesma Havaja” Dane Budisavljević opisuje ponovno okupljanje njene porodice pet godina nakon poslednjeg zajedničkog susreta. Svi počinju da se pitaju zašto su okrenuli leđa jedni drugima i da li im razgovor o duboko zakopanim porodičnim tajnama može pomoći da ubuduće jedu bez grča u želucu. Film kroz rituale porodičnih ručkova govori o tome koliko je važno osećati da nas prihvataju oni koje volimo.

Film je dobio nagradu publike i posebno priznanje žirija na ZagrebDoxu ove godine, nagradu za najboljeg mladog reditelja sa Balkana na prizrenskom Dokufestu 2012, te nagradu Rough Cut na radionici Docu Rough Butique na Sarajevskom filmskom festivalu 2011.

Dana Budisavljević, koja je i gošća Slobodne zone, autorka je nekoliko nagrađivanih dokumentarnih filmova, poput filma “Sve 5” (Factum, 2004.) za koji je dobila Gran pri na Danima hrvatskog filma 2005. Bila je član najuže ekipe Filmskog festivala u Motovunu, a 2005. je sa Nenadom Puhovskim pokrenula najveći regionalni dokumentarni filmski festival - ZagrebDox. S koleginicom Olinkom Višticom 2006. godine osnovala je produkcijsku kuću Hulahop.

Aktuelnu temu odnosa Beograda i Prištine obrađuje norveški film “Ponovo zajedno / 10 godina nakon rata” Juna Haukelanda, takođe gosta Slobodne zone.

Haukeland je 1999. snimio i dokumentarac “Pre nego što bombe padnu” o grupi srpskih i albanskih studenata sa Kosova koji se te godine sastaju da razgovaraju o situaciji na Kosovu. Deset dana nakon tog sastanka NATO je započeo bombardovanje Srbije i Kosova, a 2010. ista grupa, sada već odraslih ljudi, ponovo se sastaje. Razlike bivaju sve očitije što diskusija više odmiče, a postavlja se pitanje da li iko od njih može da se distancira od svega što je u međuvremenu iskusio, kako bi razgovor od pre deset godina mogao da bude nastavljen...

Publika u DOB-u ima priliku da vidi još jedan eksperiment kontroverznog novinara Madsa Burgera koji u filmu “Ambasador” opisuje kako je kupio lažni diplomatski pasoš i otišao u Centralnoafričku Republiku, bivšu francusku koloniju sa tvrdnjom da je uspešan poslovni čovek koji je došao u diplomatsku misiju. Uz pomoć novog identiteta, pridružio se grupi beskrupuloznih belaca-biznismena, diplomata i bogataša sa novcem sumnjivog porekla, koji u saradnji sa korumpiranom političkom klasom uživaju na račun naroda. Uz pomoć aparata skrivenih negde u prostorijama ili mini kamera u odeći, stvorio je brutalano i autentičano filmsko delo, međužanrovsku tragikomediju koja predstavlja oštru kritiku postkolnijalne francuske Afrike, a prikazana je na IDFa u Amsterdamu, Sandensu, Hotdoksu u Torontu...

Danski novinar i TV autor Mads Bruger poznat je po specifičnim metodama “performativnog novinarstva”. Napisao je nekoliko knjiga, od kojih je najpoznatija “Borderlands”, posvećena najvećem slučaju organizovane seksualne zloupotrebe dece u Danskoj. Autor je TV serije “Danci za Buša” kojom je i počeo da eksperimentiše sa “igranjem uloga” u novinarstvu. Njegov dugometražni dokumentarac “Crvena kapela”, dobitnik najprestižnijih međunarodnih filmskih nagrada, a prikazan je na Slobodnoj zoni 2011.

Slobodna zona predstavlja 4. novembra i dokumentarac “Marli” Kevina Mekdonalda, novi uvid u neobičan i tajanstven život muzičkog velikana Roberta Nesta Marlija, poznatog kao Bob Marli. Film sadrži dosad neobjavljene arhivske snimke sa njegovih koncertnih nastupa, intervjue sa Marlijevim prijateljima, saradnicima i kolegama, kao i članovima porodice. Posebno mesto u filmu zauzima i pokušaj atentata na Marlija, kao i njegovi poslednji dani u bolnici. Bobu Marliju, sinu britanskog oficira i Jamajčanke, muzika je bila način da pobegne iz bede, a danas je on za milione ljudi širom sveta mit, simbol mira, ljubavi i revolucije duha i njenog krika protiv zla i nepravde.

Škotski reditelj Mekdonald, nakon serije autobiografskih i biografskih dokumentaraca, proslavio se filmom “Jedan septembarski dan” (1999) o ubistvu izraelskih sportista na Olimpijadi u Minhenu 1972. godine, koji je nagrađen Oskarom. Za ostvarenje “Dodir praznine” dobio je nagradu Bafta.

Tokom vikenda na Slobodnoj zoni počinje i novouvedeni program “Noćni razgovori”, pa će tako 3. novembra u DKC-u, nakon filma “Indignados” , biti reči o problemu imigranata i mogućnost solidarnosti, uz učešće autorki Peščanika Svetlane Lukić i Svetlane Vuković, antropološkinje Jelene Vasiljević sa Instituta za filozofiju i društvenu teoriju i književnice Dubravke Ugrešić, kao urednice i moderatorke razgovora.

“Indignados” je i jedan od četiri filma koje je Dubravka Ugrešić, kao prva gošća-selektorka Slobodne zone, predložila za ovogodišnju selekciju, pored filmova “Gospodin Lazar”, “Moje ime je Li” Andrea Segrea i “Tvoja lepota ne znači ništa” Huseina Tabaka.

Program “Noćni razgovori” nastavlja se 4. novembra, nakon filma “Ponovo zajedno (deset godina nakon rata)”, kada će biti reči o “Kosovu između pregovora i dijaloga”, a učestvovaće Stajner Brin, jedan od aktera u tom norveškom filmu i jedan od osnivača Nansen dijalog mreže, nominovan za Nobelovu nagradu za mir 2009. godinu, zatim reditelj Jun Haukeland, kao i reditelj Lazar Stojanović iz Beograda, te direktor medijske kuće Internews Kosova Faik Ispahiu.

Slobodna zona predstavlja do 7. novembra ukupno 35 filmova o najaktuelnijim društvenim i političkim temama iz celog sveta.

Posle višegodišnje pauze, vraća se rediteljka Margaret fon Trota - filmom “Hana Arent”, pričom o ženi koja se smatra jednom od najznačajnijih i najoriginalnijih političkih mislilaca XX veka. Među atrakcijama osme Slobodne zone su i ostvarenja poput “Nane” Valeri Masađan, “Marijine” Željke Sukove, kao i muzički dokumentarci “Pank sindrom” o muzičkoj grupi koja se pankom buni protiv mejnstrima i “El gusto” o ponovo okupljenom orkestru sastavljenom od svirača muslimanske i jevrejske veroispovesti koje je građanski rat u Alžiru razdvojio pre 50 godina.

Slobodna zona će i ove godine dodeliti nagradu publike i otkupiti televizijska prava za nekoliko najboljih filmova. Četvrti put za redom biće uručena i nagrada za publiku - za najbolju filmsku kritiku jednog od prikazanih filmova.

I ove godine, nakon zvaničnog završetka programa, 8. novembra biće održana “Slobodna zona na bis”, a potom sledi i festivalska turneja po gradovima u Srbiji.

Karte su u prodaji na biletarnicama DKC-a i DOB-a, po ceni od 250 dinara.

Sajt Slobodne zone je www.freezonebelgrade.org, a program se nalazi i u Kalendaru Portala za kulturu Jugoistočne Evrope SEEcult.org, odnosno OVDE

(SEEcult.org)