Tragovi Velike škole
Visoko obrazovanje u Srbiji obeležilo je tokom 2008. godine dva veka, a u programu posvećenom tom značajnom jubileju izdvojila se i izložba Pedagoškog muzeja u Beogradu “Beogradska Velika škola 1808-1813”, koju je pratio reprezentativni katalog i promocija monografije Milana Stepanovića “Jovan Savić - Ivan Jugović” o osnivaču i prvom profesoru Velike škole, saradniku i savetniku vožda Karađorđa, diplomati i “popečitelju prosveštenija”.
Visoko obrazovanje u Srbiji obeležilo je tokom 2008. godine dva veka, a u programu posvećenom tom značajnom jubileju izdvojila se i izložba Pedagoškog muzeja u Beogradu “Beogradska Velika škola 1808-1813”, koju je pratio reprezentativni katalog i promocija monografije Milana Stepanovića “Jovan Savić - Ivan Jugović” o osnivaču i prvom profesoru Velike škole, saradniku i savetniku vožda Karađorđa, diplomati i “popečitelju prosveštenija”.
Autorka izložbe Branislava Jordanović, muzejski savetnik PMB, samim podnaslovima “Velika škola Karađorđeva vremena”, “Jugovićeva Velika škola“ i “Dositejev licej u Beogradu”, dala je okvirne odrednice u razvoju i kratkotrajnoj delatnosti te značajne ustanove.
Publiku je na uvodu u tu izložbu dočekivala slika Borivoja Radenkovića “Osvećenje Velike škole 31. avgusta 1808” (čiji je rad počeo dan kasnije), scenski postavljena iza prozora sa početka 19. veka. Potom su bili poređani posteri “Orašac, februar 1804. i dolazak Dositeja u Srbiju 1807”, “Velika škola - hronologija rada 1808-1813. i Nastavni plan i program”, “U Velikoj školi su predavali...”, “Spisak svršenih učenika i onih koji su samo išli (pretežno pisari i sudije)” i drugi.
U galerijskim vitrinama nalazilo se više publikacija i dokumenata iz tog doba, počev od pisma Dositeja Obradovića upućenog Pavlu Solariću, u kojem mu zahvaljuje za njegova dela “Zemljopisanije Graždansko” i prateći zlatan “Ključić” (Venecija, 1804). Bio je tu i udžbenik Jovana Atanasijevića Došenovića “Čislenica ili nauka računa” (Budim, 1809) i druga izdanja, ali i jedini snimak svedoka ustanka i zatim ministra pravosuđa i prosvete Lazara Arsenijevića - Batalake - iz
“Istorije srpskog ustanka” (Beograd, 1898).
Poseban eksponat bio je hologram Velike škole, koji je uradio Dušan Vukić.
Nisu izostale i brojne slike inspirisane tim (pre)lomnim razdobljem novije srpske istorije, na kojima je Velika škola - dela nepoznatog autora (nastalog oko 1920), Emanuela Muanovića (1913. i 1924), Frante Malog (1935), Luke Mladenovića (1957) i drugih umetnika. Bili su tu i portreti profesora Ivana Jugovića i Sime Milutinovića, učenika - potonjeg sudije Makse Rankovića, uz skulpturu Dositeja Obradovića - rad Rudolfa Valdeca iz 1913. godine.
Panoramski poster, koje je kao sve ostale i propratni deplijan dizajnirao Ivan Anđelovski, obuhvatio je predusretljivošću Muzeja grada gravire Beograda: Mančinija (iz 1789), Alt Jakoba (1820-1826), Herina Džordža Edvarda (1838), uz detalj od Vilhelma Kina “Beograd u trinaest slika” (rađenih od 1869. do1882).
Time je zaokružena izložba o dragocenim tragovima iz srpske prošlosti, u postavci Marka Dimitrijevića - dizajnera i printova i tehničkoj realizaciji Branislava Momčilovića.
Pomoć u pripremanju te izložbe, osim Sekretarijata za kulturu Skupštine grada Beograda, pružili su i Narodni muzej i sastavni Muzej Vuka i Dositeja, Muzej Srpske pravoslavne crkve, Arhiv SANU i njegov ogranak u Sremskim Karlovcima, Biblioteka i Muzej grada Beograda, kao i štamparijama Big Print i Artphoto.
Prosveštenije vilaetsko
Tekst kataloga izložbe počinje isticanjem potrebe nezaboravljanja važnih događaja (i znamenitih ličnosti) istoriji svakog naroda, navodeći da je, posle Prvog srpskog ustanka, godine 1805. godine, formiran Praviteljstvejušči sovjet, kao najviša državna vlast, u okviru koje je predviđeno i osnivanje popečiteljstva prosveštenija, čija bi dužnost bila da “nosi brigu za svajščanstvo i prosveštenije vilaetsko”. Pod njim da budu manastiri, crkve, škole, učitelji i sve što k vospitaniju treba - ali i Tipografija. Ivan Jugović preveo je sa nemačkog “Istoriju sveta od postojanja njegova do rođenja Hristova” za potrebe Velike škole, koju je pohađalo oko 40 učenika - sa obezbeđenim pisarskim mestom u državnoj službi, prestavši sa radom na Svetog Iliju 1813. godine.
Monografija o Ivanu Jugoviću
Pedagoški muzej u Beogradu, sa Pedagoškim fakultetom u Somboru Univerziteta u Novom Sadu, povodom dva veka od osnivanja beogradske Velike škole i 230 godina obrazovanja učitelja u Srba, priredio je u okviru izložbe i promociju monografije Milana Stepanovića “Jovan Savić - Ivan Jugović” (Sombor, 1772- Bečkerek, 1813). O knjizi posvećenoj osnivaču i prvom profesoru Velike škole, saradniku i savetniku vožda Karađorđa, diplomati i “popečitelju prosveštenija” u ustaničkoj vladi, govorili su prof. dr Nenad Ljubinković, doc. dr Nada Todorov i autor.
Dimitrije Stefanović
