Roboakcija 10, i dalje...

Beogradsko-njujorški umetnik Dragan Ilić, jedan od učesnika 30. Bijenala grafičke umetnosti u Ljubljani, predstavio je novi rad iz svog višegodišnjeg razvojnog projekta “Roboakcije” (RoboActions), koji svedoči o simbiozi čoveka i tehnologije.

Ilićev performans “Roboakcija 10” izveden je nedavno u Modernoj galeriji u Ljubljani, kao deo centralne izložbe “Prekid” 30. Bijenala grafičke umetnosti, čija je kustoskinja Deborah Cullen iz Njujorka.

Umetnik i robot u performansu “Roboakcija” zajednički stvaraju crtež - umetnik manipuliše ručno držanim crtačkim oruđima dok ga mašina pomera, uz pomoć daljinskog upravljača po prostoru.

Za performans “Roboakcija” važne su telesne ekstenzije, dodaci koji čine da telo funkcioniše tačnije i adekvatnije u procesima stvaranja crteža. Video kamere pričvršćene za mašinu projektuju pritom tri različita pogleda na proces kako umetnik ocrtava svoj put kroz papir koji se poklapa sa obrubom prostora. Mašina repozicionira, a povremeno i uvećava napor tela.

Ilić ispituje u vizuelnom i zvučnom smislu moć tehnologije - manuelne i robotičke - u kolaboraciji sa ljudskom voljom i intuicijom.

Prema rečima Ilića, fascinira ga proces stvaranja koji proizilazi iz ljudske interakcije sa mašinama, što je i osnovna tema u njegovom radu.

“Osnovno polazište u mom radu je konceptualna analiza i de/rekonstrukcija procesa crtanja kao upisivanja telesne i mašinski-bazirane aktivnosti na papir i otvaranja prostora za komuniciranje ideja ili ispunjenje određenih umetničkih namera”, naveo je Ilić o svom radu, kojim razmatra “prag našeg kvazi-androidnog odnosa sa sredstvima današnjice i robotike sutrašnjice”.

Ilić se bavi konceptualnom analizom procesa crtanja kao ekspresivne forme u vizuelnim umetnostima i tehnologijama upisivanja telesnog delovanja na površinu papira. Preispituje odnos tehnologije i imaginacije, autonomije umetničkog izraza i automatizma mehaničkog delovanja, kao i odnos dijagrama i crteža, u procesu rada koji podrazumeva korišćenje veštačke inteligencije tokom akcije crtanja.

Njegovi radovi, kako je svojevremeno naveo Stevan Vuković, tematizuju proces stvaranja crteža, materijala koji se koriste u tom procesu i tehnoloških sredstava koji u njemu posreduju. Sve što se koristi ili aktivira u procesu produkovanja crteža takođe se uvodi i u domen umetnosti: olovke, četkice i tube, razna prostetička sredstva koja posreduju njihovom korišćenju, kao i sistem prenosnih sredstava u okviru interaktivnog, tehnološki posredovanog performansa, što omogućava posetiocima da sami proizvedu crtež, koristeći daljinski kontrolisane kućne robote.

Automatizovana sredstva koja stvaraju rad uvedena su u praksu crtanja kako bi se razbila rutina crtača i veština izvođenja grafičke figure, terajući tako autora da se postavi na isti nivo kao i bilo koji posetilac u pogledu sposobnosti za umetnost crtanja. Ruka crtača, mehanička i elektronska sredstva koja obično služe kao ekstenzije, olovke, četkice, hemijske olovke i tube koje su prikačene na njih - kako bi se ostvarilo izvođenje čina u kreativnom smislu, ogoljene su do svoje osnovne materijalnosti i na privilegovan način unete u prostorno mesto događaja i akcije kao jedini sadržaj izložbe na izravan i direktan način.

Umetnik je u tom kontekstu predstavljen kao panični subjekt tehnološki uokvirene civilizacije, u kojoj razlika između mehaničke prostetike i njenog organskog nosioca, između individualnog tela umetnika i kolektivnog, medijski proizvedenog tela kolektiva kome pripada, između čina stvaranja i njegove jednostavne mehaničke reprodukcije, kao i između proizvoda i nusproizvoda umetnosti, biva ozbiljno smanjena kroz različite hibridne forme.

Ilić već godinama ispituje u vizuelnom i zvučnom smislu moć tehnologije - manuelne i robotičke - u kolaboraciji sa ljudskom voljom i intuicijom.

“Tokom prve polovine 1970-ih, kroz česte sukobe sa umetničkim, društvenim i političkim establišmentom i u pokušajima da pronađem nove načine izražavanja, intuitivno sam zahvatio punu šaku drvenih olovaka i počeo da crtam. Promena, koja se u mom delovanju moze locirati upravo u tom trenutku, došla je kao rezultat otkrivanja novih mogućnosti u sasvim klasičnim umetničkim disciplinama kao sto je crtež. Moja umetnička sudbina i u isto vreme pozicija građanina, određene su i odlukom da se javno usprotivim smeni u tom trenutku progresivne australijske vlade koja je, paradoksalno i simbolično, inicirana ‘lošim’ investicijama u buduću državnu kolekciju moderne umetnosti. Kao svedok zloupotrebe internacionalnog umetničkog nasleđa moderne civilizacije u ime lokalnih dnevno-političkih manipulacija, odlučio sam da napustim ne samo fizicki i životni prostor i okruženje u kom sam po prvi put aktivno učestvovao u umetničkom i javnom životu i postajem umetnik-aktivista – moja pobuna protiv upotrebe kulture u ime jednokratnih političkih ciljeva pronalazi utočište u tehnologiji koja do danas funkcioniše kao trajni kreativni produžetak i komunikacioni interfejs u radovima istovremeno oslonjenim na – izazove budućnosti i rizik istraživanja i – formu, medij i žanr hiljadugodišnje tradicije ‘civilizacije slike’”, naveo je Ilić, koji je 2002. godine počeo da unosi robotička crtačka sredstva u svoj rad.

Prema Ilićevim rečima, spoznaja i uzbuđenje koji su rezultat uključivanja različitih pomoćnih sredstava u radni proces, bilo da je reč o olovkama kao bazičnom “umetničkom oruđu” ili o raznim multifunkcionalnim tehnološkim napravama, potvrdila su njegovu odluku da sopstveni umetnički izraz gradi na interakciji tela i mašine, prirodnog i konstruisanog, intimnog i struktuiranog fizičkog, simboličkog i imaginarnog prostora.

“Polazeći od dugogodišnjeg interesovanja za fiziku i matematiku, nastavljam sa istraživanjima fenomena interakcije kreativnog uma i tehnologijom posredovanih aktivnosti. Da bih postigao ovaj cilj radim u različitim medijima: crtež, slika, skulptura, video, instalacije, performansi, akcije, hepeninzi. Jedan od osnovnih ciljeva u mom radu je (re)konstrukcija konteksta za kreativni dijalog umetnika i gledaoca kroz tehnologiju, konteksta za koji verujem da će biti specifičan za 21. vek”, naveo je Ilić.

Prema Ilićevim rečima, ono što je počelo kao grupa/snop od 15 olovaka, koje kontroliše njegova ruka, u ovom trenutku je 900 olovaka kojima upravljaju različiti obrasci i algoritmi računarskih tehnologija i robotizovanih umetnikovih “pomoćnika”.

“Ovi procesi su mi omogućili da stvaram i izvan granica mog fizičkog bića i da istovremeno budem prisutan u međuprostoru koji opstaje izvan tradicionalnih hijerarhijski određenih pozicija umetnika i posmatrača... Upravo u tom prostoru, kroz interakciju između umetnika i gledalaca stvara se nova ‘vrsta’ umetnosti čiji su ravnopravni autori svi oni koji participiraju u društvu ‘vizuelne demokratije’ koje je podržano i zasnovano na novim tehnologijama današnjice”, naveo je Ilić.

*U tekstu su korišćeni navodi Stevana Vukovića iz predgovora za katalog izložbe “Roboactions 2” (Galerija SKC, Beograd, 2004) i iz “Roboaction(s) - life/work in progress” Vladimira Tupanjca (2013).

**Radovi Ilića predstavljeni su i u onlajn Galeriji umetnika portala SEEcult.org, uključujući i performans izveden prvog vikenda 30. Bijenala grafičke umetnosti u Ljubljani.

(SEEcult.org)