Jubilej Paje Jovanovića

Veliki srpski slikar i predstavnik evropskog akademizma Paja Jovanović (1859-1957) dobiće prvu pravu monografiju u okviru obeležavanja 150-godišnjice njegovog rođenja tokom ove i 2010. godine, koja će obuhvatiti tri reprezentativne izložbe u Vršcu, Beogradu i Novom Sadu, više izdavačkih poduhvata i završni stručni skup o stvaralaštvu Jovanovića. Takođe, od septembra će biti ponovo otvoren Legat Jovanovića u Beogradu, nakon renoviranja.

Veliki srpski slikar i predstavnik evropskog akademizma Paja Jovanović (1859-1957) dobiće prvu pravu monografiju u okviru obeležavanja 150-godišnjice njegovog rođenja tokom ove i 2010. godine, koja će obuhvatiti tri reprezentativne izložbe u Vršcu, Beogradu i Novom Sadu, više izdavačkih poduhvata i završni stručni skup o stvaralaštvu Jovanovića. Takođe, od septembra će biti ponovo otvoren Legat Jovanovića u Beogradu, nakon renoviranja.

Proslava Jovanovićevog jubileja, pod pokroviteljstvom Ministarstva kulture Srbije, svečano će početi na dan njegovog rođenja, 16. juna (4. jun po starom kalendaru), izložbom “Slike Balkana” u Vršcu, koju je pripremio Narodni muzej u Beogradu u saradnji s Gradskim muzejem Vršca.

Izložbu će otvoriti ministar kulture Nebojša Bradić, a prisutnima će se obratiti i pokrajinski sekretar za kulturu Milorad Đurić, predsednik Opštine Vršac Čedomir Živković i istoričar umetnosti prof. dr. Miodrag Jovanović, koji je jedan od recenzenata monografije o Jovanoviću.

Prema navodima Ministarstva kulture, izabrana dela za izložbu nastala su od 80-ih godina 19. do prvih decenija 20. veka, a prikazuju ljude, predele, običaje Balkana i presudne momente iz srpske istorije.

S obzirom na stalnu aktuelnost i značaj Balkana, istoriju i raznolike identitete u kojima se prepliću tradicija, nasleđa, različite etničke grupe, gde dolazi do stalnih kulturnih prožimanja, pa i antagonizama, tema Balkana je bila inspirativna za mnoge umetnike, pa i za Jovanovića.

U vreme probuđenog interesovanja Evrope za Orijentom u 19. veku, a uže za Balkanom, i Jovanović, koji je formiran u bečkoj sredini, osetio je duh vremena i temom orijentalizma započeo svoj obiman i raznovrstan stvaralački opus.

U njegovom slučaju ta tema ima dvostruki značaj - kao opšta tendencija u umetnosti i kao veza sa njegovom postojbinom.

Zato se prva izložba u okviru obeležavanja njegvoog jubileja i organizuje u njegovom rodnom gradu.

Autori izložbe su viši kustos Narodnog muzeja u Beogradu Petar Petrović i kustoškinja Gradskog muzeja Vršca Dragana Kuručev.

Izložbu će pratiti katalog sa uvodnim tekstom Petrovića, popisom i reprodukcijama izloženih dela, a u produkciji je Muzeja grada Beograda.

Uz izložbu “Slike Balkana” u Gradskom muzeju Vršca, biće moguće videti i spomen-sobu Jovanovića u Apoteci na stepenicama, gde je stalno izložen njegov “Vršački triptih”.

Centralna izložba u okviru obeležavanja Jovanovićevog jubileja biće otvorena od decembra ove do februara 2010. godine u Galeriji SANU u Beogradu, a predstaviće izbor od oko stotinu najreprezentativnijih
dela iz njegovog bogatog i raznolikog opusa, odnosno sve segmente njegovog stvaralaštva u tematskom i hronološkom smislu.

Biće predstavljeni radovi koji se odnose na život balkanskih naroda, zatim istorijske kompozicije, ilustracije narodnih epskih pesama, portreti, kao i predeli, aktovi i studije.

U izložbu će, osim poznatih dela iz velikih javnih muzejskih zbirki, biti uključena i manje poznata ali i veoma značajna dela iz privatnih zbirki, što će biti jedinstvena prilika za sveobuhvatno sagledavanje Jovanovićevog opusa.

Izložba će velikim delom biti zasnovana na monografiji koja će biti objavljena u međuvremenu, a biće osnova za sva dalja proučavanja i nova tumačenja stvaralaštva Jovanovića.

Nosilac tog projekta je Narodni muzej u Beogradu, u saradnji s Muzejem grada Beograda, Galerijom Matice srpske i Galerijom SANU, a autori izložbe su muzejski savetnik u penziji Nikola Kusovac i ponovo Petar Petrović.

Izložbu će, osim monografije, pratiti i katalog manjeg obima, koji može da služi i kao samostalna publikacija za publiku koja nije u stanju da pribavi veliku monografiju, nema želju za takvom i tolikom dubinom informacija, nema predznanja ili uzrast koji su neophodni za ekstenzivno promatranje Jovanovićevog opusa i života. Tiraž i cena te publikacije tako će biti prilagođeni potrebi vrlo širokog kruga publike.

Treća izložba u okviru proslave jubileja, “Predstave žene u stvaralaštvu Paje Jovanovića”, biće otvorena u martu 2010. godine u Galeriji Matice srpske u Novom Sadu, a obuhvatiće značajan tematski segment u svim fazama umetnikovog stvaralaštva.

Analiza različitih modela prikazivanja žene treba da ispita različite aspekte u pristupu umetnika toj temi, kao kulturološkom modelu u kome njegovo slikarstvo ima profilisanu društvenu ulogu.

Nosilac projekta je Galerija Matice srpske, u saradnji sa Muzejem grada Beograda, Narodnim muzejem u Beogradu, Gradskim muzejem Vršca i Katedrom za istoriju umetnosti Filozofskog fakulteta u Beogradu.

I novosadsku izložbu, čiji je autor viša kustoškinja Galerije Matice srpske Tijana Palkovljević, pratiće zbornik tekstova više autora, usmerenih na savremenu interpretaciju pojedinačnih dela i tema u okviru opusa Jovanovića.

Obeležavanje jubileja biće praćeno i izlaskom nekoliko publikacija, uključujući monografiju “Paja Jovanović 1859-1957”, čiji je autor Kusovac, a biće objavljena na jesen.

Monografija će izaći kao izdanje u dva toma velikog formata, u kolor štampi najvišeg kvaliteta i odgovarajućoj opremi, a to će biti ujedno prva prava monografija o Jovanoviću.

Izdavač je Muzej grada Beograda, u saradnji s Narodnim muzejem iz Beograda, Galerijom Matice srpske i Gradskim muzejem Vršca, a urednik izdanja je Bojan Kovačević, dok su recenzenti profesori Miodrag Jovanović i Miroslav Timotijević.

Prvi tom monografije, sa obimnim Kusovčevim tekstom i sto najvažnijih reprodukcija, pojaviće se na jesen, u tiražu od 2.000 primeraka, a drugi tom, s detaljnim kataloškim pregledom celokupnog poznatog opusa Jovanovića, pojaviće se nekoliko meseci kasnije.

Predviđeno je da tokom 2010. izađe i englesko izdanje prvog toma, sa kataloškim delom na CD-u, kao integralnim delom knjige.

Povodom jubileja, biće objavljen i “Vodič kroz Legat Paje Jovanovića”, čija je autorka viša kustoškinja Muzeja grada Beograda Jasna Marković, rukovodilac Jovanovićevog legata, koji se nalazi u Ulici kralja Milana 21 u Beogradu (četvrti sprat).

Kao dugogodišnji istraživač i poznavalac Jovanovićevog života i opusa, Jasna Marković u vodiču, formata B5, s katalogom dela i predmeta,
daje priču o beogradskom periodu života Jovanovića, okolnostima poklanjanja zaostavštine Beogradu i njegovim najznačajnijim pojedinačnim delima koja se tu nalaze.

Vodič je u skladu sa savremenim evropskim muzejskim publikacijama istog tipa i namene, a trebalo bi da izađe iz štampe krajem 2009.

Renovirani prostor Legata biće ponovo dostupan posetiocima od 1. septembra ove godine.

Završni događaj u okviru obeležavanja jubileja Jovanovića biće stručni skup, koji će u junu 2010. godine biti održan u Vršcu, a okupiće istoričare umetnosti i kulture i istoričare uopšte.

Očekuje se da taj jednodnevni stručno-naučni skup rezultira kasnije zbornikom tekstova sa saopštenjima učesnika o pojedinim aspektima umetnikovog dela i novih podataka o njegovom životu.

Ta publikacija bi zaokružila, u hronologiji i u profilaciji, izdavaštvo proslave 150 godina od rođenja Jovanovića.

Ove godine obeležavaju se i jubileji znamenite slikarke Milene Pavlović Barili (1909-1945) i jedne od najznačajnijih srpskih kompozitorki 20. veka Ljubice Marić (1909-2003), a 2009. zvanično je proglasena i Godinom Milutina Milankovića, povodom 130-godišnjice rođenja tog velikog srpskog naučnika koji je rešio tajnu ledenih doba, uspostavio temelj savremene klimatologije, reformisao kalendar i dao niz značajnih građevinskih ostvarenja.

(SEEcult.org)