Jagoda Buić posthumno u MSUB-u
Izložba “Esencijalnost niti” Jagode Buić, umetnice svetski poznate po monumentalnim ambijentalnim tapiserijama skulptorskih formi, biće otvorena 23. novembra u Muzeju savremene umetnosti u Beogradu, a predstaviće posthumno deo njenog stvaralaštva - tapiserije i crteže iz kolekcije MSUB-a i drugih zbirki.
Stvaralaštvo multimedijalne umetnice Jagode Buić (1930-2022), rođene u Splitu, obuhvata širok spektar likovnog izraza - od pozorišne i filmske scenografije i kostimografije do tapiserije, kao najznačajnijeg područja njenog delovanja. Nakon 2000. godine, uz upotrebu papira, nastaju i njeni specifični radovi na papiru i od papira: crteži, kolaži, asemblaži. Skulptura, takođe, u tom periodu postaje njeno polje istraživanja.
Stvaralački opus Jagode Buić, umetnici sa međunarodnim ugledom, posebno u oblasti tapiserija, obeležio je jugoslovensku umetničku scenu, ali i više od toga, kako je istakao MSUB povodom izložbe čija je kustoskinja Svetlana Mitić, muzejska savetnica. Specifičnim pristupom, sintetizujući “tradiciju ambijenta iz koga potiče” i “radikalizam i esencijalizam savremenog senzibiliteta”, Jagoda Buić obeležila je razvoj tapiserije na međunarodnom planu. U intenzivnom bavljenjut apiserijama, počev od 1962. godine, kada taj medij postaje dominantan oblik izražavanja u njenom radu sve do početka građanskog rata u Jugoslaviji, Jagoda Buić prošla je kroz više stvaralačkih faza. Specifičnost njenog postupka ogleda se, pre svega, u upotrebi materije prediva, tkanja, kao i u kompozicionim celinama. I dok dela nastala na početku opusa imaju izrazito primarni karakter, tokom vremena, ona postepeno narastaju u prostorne oblike u potpunosti sposobne da funkcionišu u prostoru, odnosno da, u sadejstvu prostora i oblika, formiraju uvek novu kompozicionu celinu. Time je izvršena geneza iz primarnih oblika tkanja u savremeno koncipiran vid likovnog izražavanja, zasnovan na svim principima savremenog poimanja umetnosti, kako to primećuje M. Gašparović u predgovoru retrospektivnoj izložbi.
Jagoda Buić oslobodila je tapiseriju njene tradicionalne uloge podređene ili prateće likovne discipline, dodelivši joj samostalnost i autentičnost posebnog umetničkog medija. Radikalno drugačije shvatanje tapiserije prihvaćeno je i na međunarodnoj umetničkoj sceni, posebno nakon Bijenala u Sao Paulu 1967, gde je Jagoda Buić prepoznata kao jedan od najznačajnijih autora na izložbi. Sa Magdalenom Abakanovič (Abakanowicz), sa kojom je i izlagala povremeno, Jagoda Buić je označena kao protagonista “slovenskog vala” u tapiseriji, što je označavalo specifičan slovenski senzibilitet utemeljen na folklornoj tradiciji slovenskih naroda, vezan za upotrebu određenih prirodnih materijala.
Kompozicija, 1976. Foto: Bojana Janjić
Na izložbi u MSUB-u, pored tapiserija iz muzejske zbirke, biće prikazane i tapiserije i crteži nastali u periodu od 1962. do 1977. godine koji su za tu priliku pozajmljeni iz zbirke Muzeja primenjene umetnosti, umetničke kolekcije Palate Srbije, umetničke kolekcije firme Internacional CG u stečaju, zbirke Muzeja Grada Beograda, kolekcije galerije Haos, Radionice za izradu tapiserija Atelje 61 iz Novog Sada, kao i iz više privatnih kolekcija u Beogradu.
Jagoda Buić, rođena 14. marta 1930. godine u Splitu, gde je pohađala osnovnu i srednju školu i tečaj slikanja kod Ante Kaštelančića, maturirala je 1949. godine i iste godine uradila prve nacrte kostima za Hrvatsko narodno kazalište u Splitu. Upisala je Akademiju za primenjenu umetnost u Zagrebu, a studije kostimografije i scenografije nastavila je 1952. godine u Rimu (Cinecitta) i Veneciji (Centro Internazionale delle Arti e del Costume). Diplomirala je u Beču 1954. godine na Akademiji primenjenih umetnosti (Akademie für angewandte Kunst), na Odseku za unutrašnju arhitekturu i na Odseku za tekstil.
Po povratku u Jugoslaviju, intenzivno je radi na scenografiji i kostimografiji za pozorišne predstave u HNK u Osijeku, Gradskom dramskom kazalištu “Gavela” u Zagrebu, Zagrebačkom gradskom kazalištu “Komedija”, Kazalištu (Kralj Lir), Kazalištu “Žar ptica” (Mali princ), kao i za Splitske letnje igre (Orfej, Samson i Dalila, Kaligula, Aida), Dubrovačke letnje igre (Dubravka, Grižula iliti Plakir, Tirena, Pavlimir...). Radila je i za film (Pod sumnjom, Cesta duga godinu dana, Carevo novo ruho...) i televiziju (Karneval).
Proslavila se na mešunarodnom planu prostornom tapiserijom. Prvu tekstilnu formu u prostoru stvorila je 1965. godine, a otkupio ju je Muzej Stedelik u Amsterdamu. Od tada izlaže monumentalne tekstilne instalacije na bijenalima u Veneciji (1968, 1970, 2002); Sao Paulu (1967, 1975, 1979), Lozani (1965, 1967, 1969, 1971, 1973, 1975, 1977, 1985, 1987), te u najvažnijim svetskim muzejima (Pariz, Dizeldorf, Rio de Žaneiro, Buenos Aies, Brisel, Cirih, Tokio, Rim, Milano, Amsterdam, Oslo, Barselona, Montreal, Čikago, Njujork, Madrid, Beč, Sao Paulo, Vašington, San Francisko, Darmštat, i dr.).
Njena dela se nalaze u mnogim javnim i privatnim umetničkim zbirkama (Metropoliten muzej u Njujorku, Musée; Art Moderne de la Ville de Paris, UNESKO, u Sao Paulu, San Francisku, Vašingtonu, Dubrovniku, Splitu, Zagrebu, Beogradu, Zenici i dr.).
O njenom stvaralaštvu pisali su, između ostalih: Pjer Šenjo (Pierre Chaigneau), Zoran Kržišnik, Tonko Maroević, Suzan de Konink (Suzanne de Coninck), Jure Kaštelan, Vjenceslav Rihter (Vjenceslav Richter), Žak Lasenj (Jacques Lassaigne), Zvonko Maković, Pjer Restani (Pierre Restany), Josip Depolo, Vlado Buzančić, Peđa Milosavljević, Miodrag B. Protić, Kruno Prijatelj, Verner Šmalenbah (Werner Schmalenbach) i dr.
Jagoda Buić preminula je u Veneciji 17. oktobra 2022. godine. Njena poslednja izložba u Beogradu bila je pre dve decenije u Galeriji Haos (na staroj adresi), a zvala se “Carta canta i ti radovi na papiru”. Galerija Haos priredila joj je u martu omaž izložbu, praćenu filmom Bore Draškovića i video prezentacijom njenog opusa iz poslednje dve decenije.
Izložba Jagode Buić “Esencijalnost niti” u MSUB-u biće otvorena do 26. februara 2024.
(SEEcult.org)
