110 godina srpske kinematografije
Jugoslovenska kinoteka obeležila je 110 godina srpske kinematografije specijalnom filmskom projekcijom i predavanjem upravnika svog arhiva Aleksandra Erdeljanovića o značajnim ličnostima istorije i kulture na ovim prostorima o kojima postoje filmski zapisi.
Upravnik Muzeja Jugoslovenske kinoteke Marjan Vujović podsetio je da se 110 godina prvog srpskog igranog filma – “Života i dela besmrtnog vožda Karađorđa”, snimljenog 1911. godine, kao i većeg broja dokumentaraca u produkciji Svetozara Botorića, obeležava na dan kada su prvi put u svetu prikazane pokretne slike braće Limijer, 28. decembra 1895. u Parizu.
Aleksandar Erdeljanović odabrao je za tu priliku 110 ličnosti iz oblasti politike, ekonomije, kulture, značajnih za Srbiju i srpski narod u periodu od 1904. do 1945. godine, o kojima postoje filmski zapisi. Predavanje je pratio specijalno za tu priliku montiran filmski materijal.
“Zastupljeni su ne samo Srbi nego i stranci koji su bili značajni za naš narod, uglavnom u pozitivnom, ali neki i u negativnom smislu. Obuhvatio sam srpski etnički prostor u prvoj polovini 20. veka, što je inače moje polje istraživanja”, izjavio je Erdeljanović.
Svojevrsna filmska istorijska čitanka obuhvatila je ličnosti različitih profila - od kraljevskih porodica, preko državnika i političara, vojskovođa i oficira, do privrednika, crkvenih velikodostojnika, naučnika, književnika, slikara, sportista, glumaca, reditelja. Niz započinje snimcima crnogorskog kralja Nikole Petrovića i srpskog kralja Petra I Karađorđevića, a završava se sa čuvenim snimateljem i rediteljem Mihajlom Al. Popovićem.
Erdeljanović je pratio inserte iz dokumentarnih filmova biografskim podacima, objašnjavajući kontekst u kojem su te ličnosti živele i radile.
Publika je na velikom platnu mogla da vidi Nikolu Pašića, Ljubu Davidovića, vojvodu Živojina Mišića, Milana Nedića, Josipa Broza Tita, Dražu Mihailovića, Koču Popovića, Slobodana Jovanovića, Arčibalda Rajsa, pilota Tadiju Sondermajera, industrijalca Đorđa Vajferta, pevača narodnih pesama Mijata Mijatovića, te Branislava Nušića, Jovana Dučića, Isidoru Sekulić, Dobricu Milutinovića, Žanku Stokić...
“Ovaj kolaž predstavlja subjektivan izbor, a uslovljen je i dostupnošću filmskog materijala. Neki snimci su zagubljeni, nadamo se ne zauvek”, rekao je Erdeljanović, podsetivši da je nakon duge potrage 2003. godine pronađen prvi srpski igrani film “Karađorđe”.
“Karađorđe” i drugi filmovi prvog srpskog producenta Svetozara Botorića - šest dokumentarnih i igrani “Ulrih Celjski i Vladislav Hunjadi”, takođe iz 1911. godine, prikazani su nakon Erdeljanovićevog predavanja, a ulaz na taj događaj bio je besplatan.
U Muzeju Jugoslovenske kinoteke prvi put su ovom prilikom izložena dva pečata preduzeća Svetozara Botorića – pečat njegovog bioskopa, koji je osnovao u Beogradu još 1908. godine i pečat sa znakom francuske filmske kuće “Pate”, čiji je bio ovlašćeni distributer. Pečati su nedavno otkupljeni od privatnog kolekcionara, a uskoro će biti izloženi u stalnoj postavci “Naš muzej filma” u Jugoslovenskoj kinoteci u Uzun Mirkovoj.
(SEEcult.org)
