Omaž Reju na FEST-u
Legendarnom američkom reditelju Nikolasu Reju (Nicholas Ray) priređen je omaž u okviru 39. FEST-a, povodom stogodišnjice rođenja, a program će otvoriti 2. marta u Muzeju Jugoslovenske kinoteke njegova supruga Suzan Rej, uz projekciju trejlera igranog filma “Dr Rej i đavoli” Dinka Tucakovića.
Legendarnom američkom reditelju Nikolasu Reju (Nicholas Ray) priređen je omaž u okviru 39. FEST-a, povodom stogodišnjice rođenja, a program će otvoriti 2. marta u Muzeju Jugoslovenske kinoteke njegova supruga Suzan Rej, uz projekciju trejlera igranog filma “Dr Rej i đavoli” Dinka Tucakovića.
Publika 39. FEST-a ima priliku i 1. marta da pogleda u Velikoj sali Sava centra trejler Tucakovićevog filma “Dr Rej i đavoli”, koji je inspirisan boravkom Reja 60-ih godina prošlog veka u Beogradu, kada su Avala film i njen direktor Ratko Dražević pokušali da u zemlji “sa one strane gvozdene zavese” naprave balkanski Holivud. U to vreme ovim prostorima krstarili su i Orson Vels Frensis Ford Kopola i drugi velikani filmske umetnosti.
Suzan Rej je, 40 godina nakon pokretanja FEST-a, među retkim gostima beogradskog međunarodnog filmskog festivala, a sa ekipom filma “Dr Rej i đavoli”, u kojem glavnu ulogu tumači Pol Marej (Paul Murray), obratiće se 2. marta i novinarima.
Suzan Rej će u Kinoteci nešto kasnije otvoriti omaž pokojnom suprugu, koji počinje njegovim kultnim filmom “Buntovnik bez razloga” (1955) sa Džejmsom Dinom (James Dean) i Natali Vud (Natalie Wood).
Tucaković je, inače, počeo snimanje filma “Dr Rej i đavoli” u decembru 2010. godine u Beogradu, u produkciji “Viktorija filma”.
Scenario je dobio prvu nagradu na konkursu Skupštine grada Beograda, kao i podršku Ministarstava kulture i Filmskog centra Srbije, ali i fonda SSE CN na festivalu u Solunu, najznačajnijem te vrste u regionu.
Biće realizovan kao koprodukcija sa partnerima iz Mađarske (FilmTeam) i Hrvatske (Alka film) ali i sa Avala filmom i Jugoslovenskom kinotekom.
Autorski deo ekipe čine direktor fotografije Dušan Joksimović, scenografkinja Tijana Marić i kostimografkinja Marina Vukasović Medenica, a u glumačku podelu čine, pored Pola Mareja u ulozi Reja, i Dragan Bjelogrlić, Anica Dobra, Lena Bogdanović, Branislav Trifunović...
Projekat je dobio podršku i materijale slavnog nemačkog reditelja Vima Vendersa (Wim Wenders) i njegove producentske kuće Neus Road Movie.
Snimanje je planirano na lokacijama u Beogradu, Subotici, Zagrebu, Dalmaciji, Budimpešti do maja ove godine - usled potrebe odgovarajućih vremenskih i tehničkih uslova predviđenih scenariom.
Premijera će biti održana u toku 2011. godine, u sklopu obeležavanja stogodišnjice rođenja Reja.
Životna priča Reja počinje u La Krosu u državi Viskonsin 1911. godine, kada je rođen pod imenom Rejmond Nikolas Kincle (Raymond Nicholas Keinzle).
Pod uticajem autoritativnog oca, Visokog Nemca, kako su ga zvali, izuzetno obrazovanog, ali i sklonog alkoholu, formirao se jedan od najinteresantnijih autora iz generacije holivudskih odmetnika.
U istom gradiću sazrevao je i dve godine stariji Džozef Louzi (Joseph Losey) sa kojim je Rej delio interes za umetnost i levičarski pogled na svet. Blizak toj dvojici na svoj način bio je i Orson Vels (Orson Welles), a sva trojica će karijere i filmske snove završiti u Evropi mnogo godina kasnije.
Pre filmske karijere Rej je sarađivao sa veličinama američke kulture, kao što su Džon Hausman (John Houseman, pozorište/radio), Kliford Odets (Clifford Odets - pozorište), Frenk Lojd Rajt (Frank Lloyd Wright - arhitektura), Vudi Gatri (Woodie Gathrie - kantri muzika, Ledbeli (Ledbelly – bluz)...
Ironijom sudbine, prema navodima Tucakovića, kasnije je nastradao u progonima organizovanom od institucije zvane HUAC (The House Un-American Activities Comitee) senatora Mekartija, fenomenu poznatom kao “lov na veštice”.
U filmskoj umetnosti pomerao je granice radeći u sistemu Holivuda i kasnije na svojim evropskim putešestvijama, praveći originalan i jedinstven opus u istoriji filma, koji je imao ogroman uticaj na autore kao što su Godar (Godard), Venders (Wenders) ili Džarmuš (Jarmush).
Njegov privatni život bio je u disproporciji sa slavom koja ga je pratila.
Četiri braka, troje dece i, konačno, smrt od raka registrovana u filmu “Svetlost iznad vode” (Nick’s Movie / Lightening Over the Water, 1979).
Jedno vreme bio je i sugrađanin Beograđana, zahvaljujući energiji Ratka Draževića, filmofiliji Josipa Broza Tita i sopstvenim ideološkim opredeljenjima. Projekat “Doktor i đavoli” nikada nije završio, podsetio je Tucaković u tekstu “Pomeranje granica” u programu Kinoteke.
Prema njegovim rečima, u sumiranju onoga što Rej znači za istoriju filma najbolje je citirati Žana Lika Godara: “Postojalo je pozorište (Grifit), slikarstvo (Roselini), ples (Ejzenštejn), muzika (Renoar). Pred nama je film. A film je Nikolas Rej”.
Omaž Reju u Kinoteci obuhvata do 6. marta, osim “Butnovnika”, i filmove “Rodeo” (1952) sa Suzan Hejvord (Susan Hayward) i Robertom Mičamom (Mitchum), “U senci vešala” (1955) sa Džejmsom Kegnijem (James Cagney), “Heroji Gvadalkanala” (1951) s Džonom Vejnom i “Bele senke” (1960) sa Entonijem Kvinom (Anthony Quinn), a u Kinoteci publika, u okviru 39. FEST-a, može da se priseti i filmova sa prvog FEST-a, održanog 1971. godine pod sloganom “Hrabri, novi svet”.
Sajt Kinoteke je www.kinoteka.org.rs, FEST-a www.fest.rs, a programi se nalaze i u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org
(SEEcult.org)
