Arhitektura koja nestaje
Deo pratećeg programa 55. Oktobarskog salona u Beogradu posvećen je arhitekturi, pa se od 23. do 26. oktobra u Muzeju grada Beograda održava seminar “Arhitektura koja nestaje”, čiji će se učesnici baviti modernom arhitekturom i njenom “kreativnom reaproprijacijom”, pitanjima neformalne urbanizacije u okviru globalizovanog tržišta, savremenim umetničkim praksama zasnovanim na antifašističkim spomenicima nastalim u socijalizmu, preplitanju ideologije i estetike i drugim temama.
U organizaciji Kulturnog centra Beograda i NVO Blokovi, arhitektonski seminar u okviru 55. OS prevashodno je namenjen studentima tehničkih i umetničkih fakulteta iz regiona, ali i profesionalcima i široj publici.
Arhitekte, urbanisti i istraživači arhitekture i umetnosti držaće predavanja i radionice zasnovane na teorijskim stanovištima i iskustvima u različitim studijama slučajeva u bivšoj Jugoslaviji, Velikoj Britaniji, Brazilu, Nemačkoj, Austriji, Kaliforniji i dr.
Predavači/voditelji radionica su: Rodžer Bundšu, Rajner Hel, Oven Haterli, Marko Lulić, Ludvig Engel, Dušan Đorđević, Dubravka Sekulić, Gruia Badesku i Andrea Palašti.
Prema navodima organizatora, arhitektura uvek predstavlja svojevrsno otelotvorenje moći države, a socijalistička arhitektura Jugoslavije umnogome se razlikuje od arhitekture drugih zemalja sličnih komunističkih ili socijalističkih državnih uređenja.
Odmah nakon rata, započeta je velika obnova zemlje. Veći deo obnove je sproveden uz pomoć ljudi koji su dobrovoljno učestvovali u radniim akcijama. Bratstvo, jedinstvo, kao i zajednička izgradnja zemlje, bili su glavni pokretači masovnih volonterskih akcija. Udaljavanjem od Sovjetskog Saveza, Jugoslavija je htela da pokaže da ima svoj autonoman izraz koji je otvoreniji i progresivniji od svih eklekticizama. Čitav Novi Beograd i mnogi drugi delovi zemlje izgrađeni su “od nule” na osnovama Korbizjeovih principa i principa drugih modernista. Arhitektura je smatrana društvenom disciplinom koja je morala da bude funkcionalna i koja je najpre morala da razmotri ljudske potrebe. Zlatne godine jugoslovenske arhitekture bile su 60-te i 70-te, kada su sazidani mnogi kapitalni objekti.
Početkom 90-ih, raspadom Jugoslavije, sve republike počinju da grade svoje identitete na osnovu nacionalističkih, desničarskih i konzervativnih politika (bez obzira na naziv tih političkih partija). Arhitektura je pratila taj trend, pa je tako danas u svim bivšim jugoslovenskim republikama moguće videti fantastičan spektar različitih tranzicionih oblika.
Jedino je Slovenija uspela da izgradi sopstveni stil i da razvije novu, evropski relevantnu, arhitekturu. Srbija je zaglavljena između kič arhitekture novih bogataša i jeftinog, ali dekorativnog, konzervativizma. Hrvatska se nalazi negde između. Bosna se okrenula tradiciji (forsiranju i fabrikovanju novih-starih stvari). Crna Gora se prodala Rusiji, dok je Makedonija razvila najveće ludilo sejanja eklektičkih spomenika širom Skoplja, koji po svomu sudeći, treba da dokažu njihovo helensko poreklo.
Socijalistička arhitektura predstavlja zlatno doba modernosti i ostaje najvrednije što su sve ove zemlje - pojedinačno, i kao deo Jugoslavije, ikada imale. Istovremeno, šira javnost joj nije preterano naklonjena, dok stručna zajednica obilazi te objekte fotografišući ih, pokušavajući da barem na taj način sačuva ta kulturna dobra. Nestajanje te arhitekture, kako je navedeno u konceptu seminara, govori i o nestanku jedne ideologije i njenih suštinskih vrednosti.
Pitanje je stoga da li je moguće sačuvati arhitekturu prethodne epohe u novim političkim okolnostima i da li je moguće odvojiti arhitektonsku vrednost od ideologije vremena u kome je nastala?
Seminar će biti na engleskom jeziku, a osim predavanja i radionica, obuhvata i diskusije i stručne obilaske tekucih izlozbi u Beogradu.
Pojedini od učesnika seminara zastupljeni su i na izložbi 55. OS "Stvari koje nestaju".
Izložba “Stvari koje nestaju” predstavlja do 2. novembra radove 32 domaća i strana umetnika, prema konceptu kustosa Nikolausa Šafhauzena i Vanese Džoan Miler, koji je inspirisan fenomenom društvenih mreža na internetu, hiperprodukcije, ali i nestajanja poruka, a bavi se pitanjima istorijske amnezije, opsednutošću sadašnjim trenutkom i formom ličnog izražavanja koja čini nejasnim granice subjektivnosti.
Sajt OS je oktobarskisalon.org, a program se nalazi i u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org, odnosno OVDE (pdf).
(SEEcult.org)
