Digitalizacija Andrićeve rukopisne zaostavštine
Filološki fakultet Univerziteta u Beogradu, u saradnji sa partnerima, završio je prvu fazu projekta Celokupnih dela Ive Andrića, odnosno digitalne arhive njegove rukopisne zaostavštine, koja je podrazumevala digitalizaciju ličnog fonda tog pisca i diplomate, dobitnika Nobelove nagrade za književnost 1961. godine.
Projekat digitalizovanja rukopisne zaostavštine Andrića, kako je istakla dekan Filološkog fakulteta prof. dr Aleksandra Vraneš, značajan je kao celina, ali je takođe i prva, ogledna baza rukopisnih dokumenata jednog pisca u Srbiji, a slična nije poznata ni u svetu. Prema tom obrascu se dalje otvara put za zaštitu i digizalizovanje drugih ličnih fondova domaćih pisaca.
Celokupna dela Ive Andrića obezbediće trajnu održivost i naučnu upotrebljivost pedantnog i posvećenog postupka digitalizacije rukopisa, a kulturnoj i naučnoj zajednici temeljno kritičko izdanje, nezaobilazno u svim budućim istraživanjima i iščitavanjima, poručila je prof. Vraneš na prezentaciji projekta na kojoj su učestvovali i ministar prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Srbije prof. dr Tomislav Jovanović, upravnik Zadužbine Ive Andrića Dragan Dragojlović, direktor Andrićevog instituta prof. dr Aleksandar Jerkov, filmski reditelj Emir Kusturica...
Lični fond Ive Andrića u vlasništvu je Zadužbine Iva Andrića, a čuva se u Arhivu SANU, zbog čega je Filološki fakultet potpisao ugovore sa tim institucijama. Time mu je ustupljeno pravo da digitalizuje Sveske Zadužbine Ive Andrića, Katalog Ličnog fonda, čiji su autori Olga Mučalica i Anđelija Dragojlović, te rukopisnu zaostavštinu Andrića. Fakultetu je potom odobreno da pristupi digitalizaciji rukopisne zaostavštine Andrića u Arhivu SANU, uz poštovanje posebnih uslova. U projekat se protekle jeseni uključila Naftna industrija Srbije koja je finansijski pomogla uzrastanje Andrićeve digitalne arhive.
Digitalizacija Andrićevih rukopisa obavljena je prema propisima koji se odnose na arhivska dokumenta u programu Spider.net, koji je rezultat rada stručnjaka firme MFC “Mikrokomerc” i već je primenjen za potrebe Muzeja Nikole Tesle, pojedinih ministarstava i kompanija.
U elektronsku formu stavljeni su i brojni Andrićevi tekstovi koji kulturnoj javnosti uopšte nisu poznati. Ukupan obim digitalizovanih rukopisa dostupnih u Arhivu SANU iznosi 118.100 dokumenata i oni su pretraživi po upitima: kataloški broj, grupa dokumenata, podgrupa dokumenata, arhivska kutija i opis dokumenta, čime se prati struktura kataloga ličnog fonda, koja u potpunosti odgovara organizaciji fonda u Arhivu SANU.
Prema rečima prof. Vraneš, dalja upotreba digitalizovanog rukopisnog materijala biće uslovljena zajedničkom odlukom Zadužbine Ivo Andrić, Arhiva SANU i Filološkog fakulteta.
“Digitalizacijom Andrićeve rukopisne zaostavštine omogućili smo zaštitu fonda, olakšan pristup dragocenim materijalima, već podložnim ozbiljnijim oštećenjima, posvećeno naučno istraživanje i tekstološke analize koje nisu ograničene radnim vremenom Arhiva, zainteresovanošću drugog korisnika za isti dokument, ili nečitljivošću rukopisa, koji se ne može dovoljno uvećati kako bi bio pročitan, kao i plasman naše kulturne baštine i naše nauke u elektronsko okruženje”, istakla je dekan Filološkog fakulteta.
Ističući da je kritičko izdanje Celokupnih dela Ive Andrića ozbiljan i odgovoran čin nacionalnog, naučnog i akademskog čuvanja baštine u svrhu razvoja naučnih istraživanja, prof. Vraneš je navela i da se može skrušeno priznati da je mali broj pisaca u Srbiji čije je stvaralaštvo zaokruženo kritičkim izdanjem celokupnih dela.
Filološki fakultet Univerziteta u Beogradu, inače, započeo je i formiranje sopstvene digitalne biblioteke, ubeđen da je elektronski izvor validan i višestruko poželjan oblik, čak i naučne komunikacije.
Do sada je digitalizovano 127.000 stranica objavljenih fakultetskih izdanja: istaknutih periodičnih publikacija, edicije doktorskih disertacija odbranjenih na Filološkom fakultetu, zbornika radova sa međunarodnih naučnih konferencija, monografskih publikacija, antologija, zbirki, udžbenika. Svi digitalizovani sadržaji su potpuno i unakrsno pretraživi, kako po autorskom, naslovnom, stručnom, predmetnom, hronološkom kriterijumu, tako i po svakoj reči iz teksta, čime se omogućavaju raznovrsna i široka lingvistička, lingvostilistika, književno-teorijska i književno-istorijska istraživanja.
“U evropskim okvirima očekuje se da se digitalizacijom obezbedi ključni mehanizam za korišćenje jedinstvenog evropskog nasleđa i za podršku kulturnoj raznolikosti, kod nas smo u procesu stvaranja digitalnog okvira naučnog i kulturnog nasleđa Srbije. Otuda i spoznaja da su nam napori uglavnom nesistematični i nepokriveni čak ni slabim i retkim inicijativama Nacionalnog centra za digitalizaciju”, rekla je prof. Vraneš.
Korisnicima Digitalne biblioteke Filološkog fakulteta omogućeno je pretraživanje na jeziku i pismu originalnog teksta i ravnopravno korišćenje ćirilice i latinice u unetim upitima. Formiranjem Digitalne biblioteke omogućava se uspostavljanje prvog otvorenog naučnog elekronskog izvora (open source) koji je potpuno pretraživa baza podataka za samostalna naučna istraživanja i učenje na daljinu. To je prva digitalna biblioteka u “klaud” okruženju, što joj omogućava širenje bez sagledavanja granica.
Drugi deo projekta odnosi se na digitalizaciju rukopisnih zaostavština istaknutih pisaca: autora čije je rukopisno nasleđe vlasništvo Filološkog fakulteta (Ivan V. Lalić i Aleksandar Vučo, te autora za čiju je digitalizaciju rukopisnog nasleđa Filološki fakultet potpisao ugovore o saradnji, a među njima je i Andrić.
Filološki fakultet prvi put na ovaj način posvećuje pažnju Celokupnim delima Andrića, u saradnji sa Zadužbinom Ivo Andrić, SANU, Andrićevim institutom, Narodnom bibliotekom Srbije, Institutom za književnost i umetnost, Univerzitetskom bibliotekom “Svetozar Marković”, Filozofskim fakultetom u Novom Sadu, Filozofskim fakultetom u Nišu i Filološko-umetničkim fakultetom u Kragujevcu.
Projekat Celokupnih dela Ive Andrića realizuje se pod pokroviteljstvom predsednika Srbije, a prof. Vraneš izrazila je nadu da će to biti i zajednički projekat Srbije i Republike Srpske.
Uređivački odbor Celokupnih dela Ive Andrića predložio je u junu 2012. da se u projekat uključi Emir Kusturica.
(SEEcult.org)
