Preminula Olga Jančić

Nagrađivana srpska vajarka Olga Jančić, aktivna na domaćoj i međunarodnoj sceni još od kraja 50-ih godina 20. veka, preminula je u Beogradu u 84. godini, saopštila je njena porodica.

Olga Jančić se već 60-ih godina vrednosno i konceptualno uključila u zreli modernizam nove evropske umetnosti, a prema rečima istoričara umetnosit Miodraga B. Protića, uticala je na preporod srpske i jugoslovenske umetnosti nakon soc-realizma suprotnim, “formalističkim” stavom, odnosno vraćanjem zaboravljenoj, osnovnoj arhetipskoj formi - simbolu. Najpre ciklusom loptaste, često dvodelne i trodelne forme, a zatim ciklusom u kojem se takvoj formi pridružuje suprotna kubična, geometrijska forma, a krivoj liniji - prava. Time je izrazila svest o dihotomiji i nužnosti ravnoteže suprotnih sila, naveo je Protić u katalogu njene retrospektive 2005. godine u Muzeju “25. maj” u Beogradu.

Olga Jančić tada je izjavila u intervjuu za SEEcult.org da je, posle serije radova koji su odslikavali situaciju u zemlji 90-ih, tek 2000-ih počela da radi skulptorska dela koja ukazuju na izlazak iz te krize, kao što su “Korak I i II” iz 2001. i 2004.

Poznata po ručnoj obradi kamena i višedecenijskom radu bez pomoćnika, Olga Jančić tada je rekla i da “senzibilan umetnik ne može da ne reaguje na okruženje i klimu koja vlada u zemlji”.

Tako su i njene skulpture “Van težišta I i II” nastale sredinom 80-ih godina, kada je, kako je rekla, osetila da se najavljuuju problemi u zemlji. Otuda i njeni radovi kao što su “Zasecanje”, “U okruženju I, II, III”, “Ugroženo jezgro” (1990), “Beg” (1991), “Žrtva IV” (1993), “U procepu”, “Praznina” (1994), “Van težišta V” (1995), “Postojanje II” (1996), “Rana II” (2001), “Pokrenut oblik I, II i III” (2002-2003)...

Prema rečima Olge Jančić, njeni rani radovi iz 50-ih godina bili su izraz ne samo njene mladosti, već su nastali i u dobroj klimi društvenog napretka i pozicije same umetnosti.

Ističući i da “nikada nije bila državni umetnik”, Olga Jančić je navela da je “društvo shvatilo da treba da pusti umetnost da je zastupa u inostranstvu iako tadašnjem establišmentu moderni izraz nije bio blizak”.

“Žao mi je što danas naše društvo ne shvata da je umetnost najbolji način da zastupa politički koncept zemlje i da je ona i najefektnija i najjeftinija reklama”, rekla je Olga Jančić 2005. za SEEcult.org.

Olga Jančić tada je ocenila i da se danas “forma potpuno napušta” i da je skulptura u krizi, jer je, između ostalog, to i “vrlo skup posao”.

Rođena 1. februara 1929. godine u Bitolju, Olga Jančić ubrzo se s porodicom preselila u Beograd.

Vajarstvo je naizmenično studirala u klasama profesora Lojza Dolinara i Tome Rosandića, kod koga je bila i na petogodišnjoj specijalizaciji, na osnovu konkursa za njegovu Majstorsku radionicu. Radionicu je posetio 1955. i čuveni Henri Mur (Henry Moore), koji je boravio u Beogradu povodom svoje izložbe u Paviljonu “Cvijeta Zuzorić”. Četiri godine kasnije, Olga Jančić je i sama bila u poseti kod Mura, u okviru stipendije za boravak u Parizu i Londonu.

U Parizu je 1959. dobila i nagradu na prvom Bijenalu mladih, a iste godine imala je i prvu samostalnu izložbu u Beogradu, a zatim i u Rijeci i Ljubljani.

Olga Jančić bila je jedan od osnivača grupe Prostor 8, koja je prvi put u Beogradu, u Tašmajdanskom parku, priredila izložbu u slobodnom prostoru 1957.

Početkom 60-ih izlagala je i dobila nagrade na prvom Trijenalu likovnih umetnosti u Beogradu i Mediteranskom bijenalu u Aleksandriji, a 1962. učestvovala je na 21. Bijenalu u Veneciji.

Sredinom 70-ih pozvana je na Međunarodni simpozijum u Vankuveru, gde je realizovala skulpturu “Plod Via”, postavljenu u slobodni prostor Botaničkog vrta Van Dusen u Vankuveru. Posle samostalne izlozbe u Torontu, kraće je boravila i u Njujorku, a potom priredila samostalnu izložbu u Umetnickoj galeriji u Kragujevcu, rezimirajući dotadašnji rad.

Te godine dobila je i nagradu “Politike” iz Fonda “Vladislav Ribnikar”.

Početkom 80-ih izlagala je u Labinu, Puli, Karari, Beogradu, Zagrebu, Ljubljani.., a 1984. dobila je nagradu za skulpturu na 25. Oktobarskom salonu u Beogradu. Tri godine kasnije dobila je Oktobarsku nagradu grada Beograda.

Prvu retrospektivu u Beogradu imala je 1987. u Muzeju savremene umetnosti u Beogradu, a obuhvatila je njena dela od 1947. do 1985.

Na retrospektivi 2005. godine u Muzeju “25. maj” predstavila je oko 130 radova, uključujući skulpture iz ranog perioda, figurativne tendencije, rane reljefe, trinome, dok su velike skulpture predstavljene fotografijama.

Olga Jančić je 1993. godine predala Skupštini Beograda legat od 90 skulptura iz svog opusa (74 u bronzi i 16 u gipsu).

Godinu dana kasnije imala je izložbu u tadašnjem Jugoslovenskom kulturnom centru u Parizu.

Monografija o Olgi Jančić, čija je autorka Irina Subotić, objavljena je 1997. godine, u izdanju kuće “Klio”.

Vreme i mesto sahrane Olge Jančić biće naknadno objavljeni.

(SEEcult.org)