Trominutne kritike društva

Film “Otkrivanje” Stefana Konjokrada, koji je uspeo u tri minuta da prikaže stav o savremenom društvu, konzumerizmu, brendiranju, kodiranju i čitanju kodova posredstvom novih tehnologija, pobednički je rad konkursa “ID 3 min”, koji je Etnografski muzej u Beogradu organizovao povodom XXI Međunarodnog festivala etnološkog filma.

Druga nagrada pripala je filmu “On a quest for a secret sign” Milivoja Kostića, čija je dramaturgija bazirana na mehanizmu izneverenog očekivanja, a treća filmu “Koracima kroz život” Miloša Uroševića, u kojem se može prepoznati mračna, uznemirujuća i depresivna slika kolektivnog identiteta u Srbiji, danas.

Specijalnu pohvalu dobio je “List” Jelene Petković koja na jednostavan, šarmantan i gotovo detinjast način prikazuje sliku identiteta mlade osobe u vremenima tranzicije.

Prema navodima žirija, u kojem su bili nagrađivana mlada rediteljka Maja Miloš, dramaturškinja Minja Bogavac i etnolog Marko Stojanović iz Etnografskog muzeja, pobednički film “Otkrivanje” bez namere da prikaže neki konkretni identitet, pre svega razobličuje savremene mehanizme konstruisanja i otkrivanja identiteta. U centar filma stavljen je predmet iz svakodnevne upotrebe, podignut na na nivo simbola kojim reditelj nedvosmisleno, jasno, precizno i oštro iznosi svoju kritiku društva.

Žiri je istakao da se film “Otkrivanje”, koji je jedoglasno proglašen najboljim, izdvojio među svim prispelim na konkurs, time što u sebi spaja promišljen, uspeli pokušaj da ograničenost zadate metraže i tehnologije, pretvori u prednost: u okvir za izrazito ozbiljnu, političnu poruku, prenesenu na nepretenciozan i duhovit način.

Drugonagrađeni rad “On a quest for a secret sign” predstavlja potragu za identitetom kao svevremenom, mističnom i arhetipskom misijom ljudskog bića, koja - kao takva - izlazi iz okvira pažnje i interesovanja savremenog čoveka. Nakon što uspostavi višeznačan simbol, autor tog rada uspostavlja i junaka koji taj simbol previđa, protrčava pored njega, ne pridajući mu značaj ni važnost. Kroz tu jednostavnu i dobro osmišljenu metaforu, autor priča priču o arhetipskim simbolima u modernom društvu, što upravo i jeste priča o identitetu i najvažnijim elementima koji ga formiraju, naveo je žiri.

Treća nagrada pripala je filmu “Koracima kroz život”, izrazito pojednostavljenom, nepretencioznom i snimljenom bez ikakve vidljive dramaturške konstrukcije, a sa vizuelno uzbudljivim elementima. Autor tim filmom ne priča priču, već otvara široko asocijativno polje pozivajući gledaoce da značenje onog što vide potraže u svojim glavama, u odnosu na sopstvene asocijacije, znanja, stavove i iskustva. Osnovna karakteristika kolektivnog identiteta u Srbiji, koji se prepoznaje u tom filmu, jeste strah - uplašenost, koja ljude sprečava da stvari pogledaju šire i objektivnije, dalje od sopstvenog nosa i vrha svojih cipela.

Uz pomoć izrazito svedene likovnosti, autor daje ogroman značaj svim elementima u kadru, pa se iz njih može iščitati priča o društvenoj marginalizaciji, o izopštenosti, ali i nemogućnosti da se otkrije svrha ljudskog postojanja. U opisu svog filma, autor govori kako je život nalik na stazu kojom koračamo do svog cilja. U filmu ipak izostaje nešto što bi se moglo prepoznati kao cilj, kao smislena odrednica naših životnih putovanja, a upravo taj nedostatak, kako je istakao žiri, i čini film “Koracima kroz život” potresnim i istinski uznemirujućim.

Film “List” Jelene Petković, koji je dobio specijalnu pohvalu, izdvojio se ljupkom likovnošću i poigravanjem tehnikama primitive animacije. Likovnim kontrastiranjem, ali i moralnom šematizacijom (crno-belo; latinica - ćirilica; dobro-zlo), autorka na naivistički i intimistički način prikazuje zbunjenost mlade osobe u procesu formiranja vrednosnog sistema, odnosno identiteta.

Prema navodima žirija, iako taj film ima nesumnjive umetničke kvalitete, nedostaje mu preciznije utvrđen estetski i etički odnos slike, teksta, muzike i osnovne poruke koju je autorka želela da prenese. Žiri je dodelio specijalnu pohvalu tom filmu u želji da autorku, koja je nesumnjivo darovita, podstakne na dalje umetničko usavršavanje, istraživanje i obrazovanje.

Posetioci Fejsbuk stranice konkursa imali su priliku da pogledaju filmove i glasovima izaberu onaj koji im se najviše sviđa, a dobitnica mt:s nagrade publike je Ivana Đuk iz Beograda, čiji je film "Sasvim obična ja" dobio 2.229 glasova.

Nagrađena ostvarenja biće prikazana poslednjeg dana XXI Međunarodnog festivala etnološkog filma, 15. oktobra.

Žiri je naveo i da je broj prijavljenih filmova bio skroman, ali da to nije uslovilo i sadržajno skromne domete.

“Posmatrani u antropološkom diskursu, filmovi su, kao i njihovi autori u pozadini, pokazali još jednom da su lične, društvene, kao i medijski uslovljene konceptualizacije i konstrukti o identitetu neka vrsta indikatora za celokupnu kulturnu stvarnost u Srbiji”, naveo je žiri.

Filmovi učesnika na konkursu mogu se, grubo i uslovno, svrstati u: kućne (home video), terenske “beleške sa stavom”, dokumentarne i igrane sadržaje, te konceptualne izražaje. To, konkretno, govori o tome da je pitanje identiteta - kao prevashodni motiv konkursa - u introspektivnom i komunikacionom kontekstu vrlo raznoliko shvatano i prihvatano. Pritom, mobilni telefoni kao alatka i medij za audio-vizuelnu komunikaciju, omogućili su da, uprkos svim tehnološkim nedostacima, značenja i poruke filmova budu sažete, jasne i uspešno prenesene do svih ciljnih grupa.

Međunarodni festival etnološkog filma biće održan od 11. do 15. oktobra u Beogradu, a selekciona komisija odabrala je za takmičarski program 21 film, a 15 van konkurencije.

Prema mišljenju Selekcione komisije, primetna je vrlo izražena tendencija ka angažovanom političkom filmu i filmu sa socijalnom tematikom, a brojni su i filmovi koji se bave preispitivanjem seksualnosti u određenim etničkim i religijskim zajednicama, uz analitički pristup odnosu društva, religije i porodice prema pojedincu drugačijeg seksualnog opredeljenja.

Kada je o filmskoj estetici reč, većina stranih filmova zadovoljava sve standarde profesije i pruža izvanredan filmski izraz, kakav se kod domaćih filmova ne zapaža.

(SEEcult.org)