Preminuo Ernesto Trekani

Italijanski umetnik Ernesto Trekani (Treccani), koji je pripadao neorealističkoj školi slikarstva, preminuo je 27. novembra u Milanu u 89. godini.

Italijanski umetnik Ernesto Trekani (Treccani), koji je pripadao neorealističkoj školi slikarstva, preminuo je 27. novembra u Milanu u 89. godini.

Prema rečima njegove kćerke, “otišao je spokojno, u miru, kao što je to uvek želeo, i hteo je da slika do poslednjeg minuta”.

Rođen 20. avgusta 1920. godine u buržoaskoj porodici, Trekani je završio Politehnički fakultet Univerziteta u Milanu, ali je njegovo interesovanje za slikarstvo bilo jače, pa je zato napustio porodicu koja nije delila njegove poglede.

Sin osnivača u Italiji veoma poznate enciklopedije “Trečani” počeo je da slika veoma rano i već u 18. godini je izdavao časopis “Život mladih” koji je kasnije nazvan “Korrente della vita giovanile” ili samo “Korrente” (Tok).

Oko časopisa se okupila grupa mladih slikovnih stvaralaca: Renato Gutuzo (Gutuso) i skulptor Đakomo Mancu (Giakomo Manzu) koja se protivila vladajućem fašističkom režimu. U martu 1938. godine grupa izlaže u galeriji “Permanente” u Milanu (E. Treccani, R. Birroli, R. Guttuzo...), a za samo tri godine postojanja (1938-1941) priredila je još nekoliko velikih izložbi.

Slavni italijanski pesnik Đani Rodari napisao je da su crteži Trekanija u časopsu bili “stihovi bez reči”.

Oni su govorili istinu i izražavali strasnu želju za životom u saglasju sa istinom i pravdom, pokazujujući duboku veru u čoveka i njegovo opredeljenje da čini samo dobra dela.

Umetnička grupa oko časopisa “Život mladih” zastupala je u poetici poglede da čoveka treba slikati i prikazivati onakvog kakav je, bez lažne heroizacije i pseudoklasicističke orijentacije, čemu je težila agresivna propaganda režima. Radovima punim eskpresije svesno su se obraćali širokim slojevima naroda. Časopis je zabranjen 1940. godine, ali je Trekani nastavio da intezivno priprema materijal za ilegalna izdanja.

“Slikarstvo tog perioda davalo mi je mogućnost izražavanja jakih stremljenja ka slobodi i uzavrele želje da se promeni stvarnost”, sećao se umetnik.

Kao rekvijem borbe koju je vodio sa fašističkim režimom zvučalo je platno “Streljanje” (1942-1945) koje je dobilo ogromnu društvenu popularnost: žrtve terora na koje su uperene puške bilo je potresno svedočenje istinitosti patosa umetnika o savremenoj stvarnosti i ljudskim sudbinama. Iz tog perioda su slike o svetu prostih stvari kojima je čovek okružen, posbno platno “Ručnik” (1940), kao i iskrena razmišljanja mladog stvaraoca koji je realizuje ideje na trnovitom putu, izražena u “Autoportretu” (1943).

“Korente” je i posle oslobođenja, koje su donele savezničke trupe i Pokret otpora (1943-1945), nastavio borbu za ponovno rađanje slobodnog slikarstva u Italiji i njegove odbrane od čestih surovih nasrtaja koji su vršeni na kulturu toga doba.

Posle rata, u atmosferi moralne obnove društva, za umetnike je nastala nova šansa da se bore za estetske principe humanističkog stvaralaštva kojima su se nadahnjivali u vreme Pokreta otpora. I Trekani je ponovo na platnima progovorio snažnim slikrskim jezikom koji je bio sposoban da izrazi ideal nove umetnosti u kojem se prepoznavala nepresušna reka narodnog duga i neizmerne snage.

Trakani je 1946. postao član grupe “Novi front”, a ideja o okupljanju slikara srodnih shvatanja javila se u vezi sa najavljenim Bijenalom 1948. godine. Prva njihova izložba održana je u Milanu u galeriji “Kajrola”, а druga u Bolonji.

Cilj produženja ideja “Korente” objedinjavala je majstore koji su se sastajali od 1949. do 1955. kao jezgro pokreta neorelizma, među kojima je Trekani bio jedan od najznačajnijih učesenika, angažovan na izradi menifesta nove umetnosti u kojem su bile formulisane misli o mestu umetnosti u novom društvu, odnosu prema stvarnosti, metodama socijalnog realizma koje su odredili učesnici, kao pristalice istog umetničkog pravca.

Njegova platna “Miting posle oslobođenja” (1949), “Svet ide napred s pesmom” (1951), “Arlekinada u luci” (1953), izrazila su raspoloženja umetnika-antifašista posle rata, pravo na nadu za bolji život, kako je rekao umetnik s kojim su se udružile visoko podignute zastave.

Od 1950-ih godina u tematski krug Trekanijevih slika ulazi borba naroda zaostalog agraranog juga Italije za svoja prava, a najznačjnija platna iz tog perioda, na kojima se reprzezentuje ta tema, su “Vraćanje u Fragale” (1949), “Zemlja Melisi” (1955), “Dugi put” (1957). Trekani se, kao i mnogi drugi istaknuti majstori neorealizma, obraća tom aktuelnom društvenom i ekonomskom problemu savremenosti koji je aktuelan za Italiju.

Platno “Vraćanje u Fragalu” je priča o događaju koji je uzbudio kalabrijske seljake kada je došlo do ubistva nenaoružane grupe koja je stradala zbog obrađivanja napuštenih utrina.

Na slici je u tužnom ćutanju zatečeno sećanje na odavanaje pošte streljanim seljanima i progresivnim, dobrim ljudima koji su stradali zato što su stali u njihovu zaštitu.

Lakonski, sugestivni kadar dokumentarne hronike, koji karaketriše likovni izraz Trekanija, otkriva njegov značaj za uticaj neorelističke umetnosti i njene svetske afrimacije. Te slike, poput “meridijanalističkih”, tj. onih u kojima kao J. Guta i K. Levog dominioraju motivi problema juga Italije, postale su značajne pojave u umetnosti italijanskog neorealizma.

Sredinom 50-ih godina 20. veka neorealizam je preživljavao krizu, a Italiju je preplavila poplava masovne kulture. U to vreme Trekani je bio među umetnicima starijeg pokoljenja koji su se ujedinili radi ostvarivanja ideala humanitarne umetnosti rođene u periodu “Koreete” i “Novog fronta umetnosti”.

U publističkim člancima Trekani je pisao o politici, kulturi ,demokratskoj umetnosti 1940-1950, umetničkoj mladeži, istražujući uzroke nesklada koji su sprečavali da ona dalekosežnije ovaploti idelae demokratske umetnosti.

Trekani je 1950. učestvovao grafikama na Bijenalu u Veneciji, gde je kasnije, 1952. i 1956. imao samostalmne izložbe grafika i slika, a izlagao je i u Parizu i Londonu, kao u Njujorku.

Putovao je u Kinu 1956, a u organizaciji Minstarstva kulture Sovjetskog Saveza. pripređivane su mu 1976. samostalne izložbe u Moksvi, Lenjingradu i Volgogradu.

Sopstvenu fondaciju Ticijan osnovao je 1978. godine, a cilj je bio, pored prikupljanja i pročavanja građe za istoriju umetnosti realizma, i organizovanje naučnih skupova, seminara, simpozijuma, okruglih stolova, debata i slikarskih izložbi na temu savremene svetske kulture.

Poslednjih godina često boravi u Nici i Parizu, a sredinom 80-ih godina ugrađuje 2.000 keramičkih pločica u svoju “Kuću koja guta” ispred sedišta fondacije i studija kolekcije Ticijan u Milanu.

Njegovi monumenmtalni likovni ciklusi, inspirisani Servantesviim “Don Kihotom” i pričama Bokača, zamišljen je kao svedočanstvo intezivnih odnosa govora (reči) i slike koji si bila konstantna stvaralačka preokupcija Trekanija.

Branko Rakočević