Miroslavljevo jevanđelje ponovo u javnosti

Narodni muzej u Beogradu pružiće 2. januara osmočasovnu priliku posetiocima da vide Miroslavljevo jevanđelje, najstariji i najvredniji sačuvani srpski ćirilični rukopis koji je na UNESKO-voj Listi svetske kulturne baštine.

Miroslavljevo jevanđelje biće dostupno javnosti od 12 do 20 časova na prvom spratu Narodnog muzeja, u okviru pratećeg programa izložbe “Zaveti i poruke. Stefan Nemanja - devet vekova” koja je otvorena u oktobru, a posvećena je rodonačelniku dinastije Nemanjića.

Zbog specijalnih uslova čuvanja i prikazivanja tog važnog artefakta, nastalog 80-ih godina XII veka po narudžbini humskog kneza Miroslava, poseta zainteresovanih Narodnom muzeju ograničena je na osam sati.

Pored originalnog primerka Miroslavljevog jevanđelja, biće izloženo i prvo fototipsko izdanje, koje je priredio Ljubomir Stojanović i koje je 1897. godine štampano u Beču. Ono svedoči o jasnoj percepciji stručnjaka s kraja 19. veka, izuzetnom značaju i vrednosti te rukopisne knjige iz koje je proizašla i potreba priređivanja fototipskog izdanja.

Knez Miroslav je bio brat raškog velikog župana Stefana Nemanje, čijoj je 900- godišnjici rođenja posvećena aktuelna izložba u Narodnom muzeju.

Miroslavljevo jevanđelje je na UNESKO-voj Listi svetske kulturne baštine, odnosno u registru “Sećanje sveta” od 2005. godine. Upis na tu listu, kako ističe Narodni muzej, potvrda je izuzetnog značaja i vrednosti Miroslavljevog jevanđelja, a ujedno i obaveza njegovog očuvanja za dobrobit čovečanstva.

Miroslavljevo jevanđelje je po sastavu jevanđelistar, bogoslužbena knjiga u kojoj su tekstovi raspoređeni prema čitanjima u toku crkvene godine. Knjiga sadrži 296 minijatura crtanih perom, a zatim bojenih četkicom crvenom, zelenom, žutom i belom bojom i ukrašenih zlatom. Sve zastavice, osim prve na kojoj su prikazani jevanđelisti Jovan, Marko i Luka pod arkadama, jednostavnog su izgleda i crtane su perom.

Umetnički i ikonografski slikarstvo Miroslavljevog jevanđelja kombinuje romanički stil i vizantijsku tradiciju, zbog čega se mogućim izvorom uticaja smatraju prepisivačke radionice centralne Italije.

Kožni povez Jevanđelja nije prvobitan, već najverovatnije potiče iz 14. veka. Na to da je preuzet sa nekog drugog rukopisa potvrđuje njegova veličina, kao i tehničke i stilske odlike. Ukrašen je monogramima, floralnim ornamentom i koncentričnim krugovima na ukrsnicama linija, a na osnovu monograma se pretpostavlja da potiče iz nekog od svetogorskih manastira.

Prvi poznati podatak o mestu čuvanja Miroslavljevog jevanđelja - u manastiru Hilandaru, potiče iz 1845-46. godine. Prilikom posete Hilandaru u martu 1896, kralj Aleksandar Obrenović je dobio na poklon Miroslavljevo jevanđelje, a uz njega i osnivačku povelju Hilandara. Rukopis je tada donet u Beograd. Sledeće godine, u Beču je izrađeno fototipsko izdanje Jevanđelja.

Za vreme Prvog svetskog rata Miroslavljevo jevanđelje je, nakon prelaska preko Albanije, 1916. dospelo na Krf, gde je čuvano u Glavnoj državnoj blagajni do 1918. Potom je smešteno u trezor Glavne državne banke u Beogradu, odakle je 14. juna 1935. preneto u Muzej kneza Pavla (danas deo Narodnog muzeja u Beogradu).

Za vreme Drugog svetskog rata Miroslavljevo jevanđelje je od 1941. do 1943. čuvano u manastiru Rača, a zatim u Narodnoj banci u Beogradu.

Narodnom muzeju (tada Umetnički muzej) predato je na čuvanje 19. juna 1945, a u njemu se i danas nalazi.

(SEEcult.org)