Eksteritorije u pejzažu svakodnevice
Likovna galerija Kulturnog centra Beograda (KCB) predstavlja tokom avgusta izložbu Marka Stojanovića “Eksteritorije” koju čine fotografije zumiranih urbanih ili asocijativnih pejzaža sa pratećim manjim objektima, svojevrsnim fusnotama koji na različite načine korespondiraju sa fotografijom. Prikupljanje tih minijaturnih objekata - od militantnih društvenih igara do neobičnih memorabilija, za autora predstavlja čin “preventivne arheologije”.
Fotografije različitih formata na izložbi “Eskteritorije”, koja će biti otvorena od 1. do 29. avgusta, beleže paletu ljudskog delanja od Njujorka do Hošimina.
“Eksteritorije” su, kako je navedeno u najavi, slika zrelog antropocenog okruženja – portret koji nastaje u trenutku prelaza iz visoke renesanse u manirizam, oslikavajući mikro devijacije u savremenom blagostanju. “Eksteritorije” nam predlažu način prepoznavanja skrivenih, često neočekivanih mogućnosti predela, akcija ili predmeta u pejzažu naše svakodnevnice. Svojom opservacijom i postavljenim fusnotama, “Eksteritorije”, takođe, seciraju pojmove teritorije (kao funkcije moći), mesta (kao tačke čovekove intervencije) i prostora (kao nosioca mogućnosti svakodnevnog i šire). Time nas podstiču da prepoznamo i preispitamo eksteritorije u kojima živimo, kao i one koje sami stvaramo.
Prema navodima Uroša Pajovića u tekstu povodom izložbe, eksteritorijalnost koju Stojanović bira kao fokus svoje izložbe sadrži kontradikcije i slabosti koje je čine oslobođenim od direktne zavisnosti od Moći, kao i od zamki koje bi mogle da proizađu iz njenih interpretacija. Ona stoga omogućava direktnije – ako ne i iskrenije prepoznavanje skrivenih, često neočekivanih potencijalnosti objekata koje stvaramo i dela koje činimo.
U savremenom svetu – svetu traka sa natpisima poput Lawn Closed (Travnjak je zatvoren); kanadskih kompanija koje prodaju konzervisani vazduh stanovnicima Kine; luksuznih stambenih kompleksa koji preuzimaju gradove dok radnici gube živote gradeći ih, beskućnici se smrzavaju na ulicama, a stanari bivaju primorani da napuste svoje dugogodišnje domove, sve usled hirova i poteza Erbienbija, Amazona, Gugla, i drugih mamutskih korporacija koje izigravaju vlade; gašenja uličnih svetala i pravljenja zidova zaustavljenim tramvajima kako bi se sakrili demonstranti na ulicama; privatizacije javnih prostora; ograđivanja i betoniranja rečnih korita; seče drveća u gradovima kako bi se omogućili gorepomenuti i mnogi slični projekti (kao što je trenutno i u Beogradu slučaj); radnika obezbeđenja i pasa koji kontrolišu ulaze na trgove i platoe; i neprestane aproprijacije borbe i otpora isključivo u korist komercijalnih potreba – trenuci su prkosa mogu da budu iznenađujući, neočekivani.
Odgovor na pitanje gde se nalazi sloboda u eksteritorijalnosti je, stoga, možda upravo u njenim slabostima: eksteritorijalnost implicira izuzeće od, drugost, ad acta, negaciju sopstvenog (teritorijalnog) sebe. Ova sloboda ne dolazi odozgo, sa vrha, od moći, iako operira u istim okvirima: naprotiv, ona potiče iz slabih tačaka, odozdo, iz zajedničkog, uobijačenog, svakodnevnog; iz življenog, društvenog prostora gde, katkad slučajno, katkad namerno, povremeno odaberemo da razbijemo, preispitamo i, konačno, promenimo date uslove u kojima živimo; upravo ovde pronalazimo i praktikujemo ove izuzetke, ove eksteritorije koje smo proglasili svojima: od sitnih gestova reaproprijacije (u smislu: uzimanja nazad), sve do samog revolucionarnog čina.
Ono u čemu Stojanovićeve Eksteritorije naročito uspevaju jeste prepoznavanje ovakvih instanci i njihovo uparivanje, istovremeno naglašavajući njihove jedinstvenosti i zajedničke, univerzalne aspekte, naveo je Pajović.
Jedan od centralnih radova na izložbi, Eksteritorije XV, snimljen je u Beogradu svega nekoliko metara od Likovne galerije KCB-a – na fasadi “Ruskog cara”, a biće prenet na stakleni izlog galerije u razmeri 1:1.
Kao kroz rešetke kakvog zlatnog kaveza, vidi se Evropa i njeno okruženje, noću, iz svemira.
Prema navodima Pajovića, taj prizor, uparen sa receptom za “pedeset miligrama Zolofta dnevno” iz igre Cards Against Humanity (kako bi izlečio, možda, “humanost” Evrope same?), ne samo da ukazuje na lažna obećanja politike ovog kontinenta, osetna i doživljena svakodnevno među građanima njenih periferija (uključujući građane Srbije, ali i druge, one u još nepovoljnijim položajima), već i neposrednu (pa ipak, univerzalnu) zasićenost otvorenih, “javnih” prostora slikama, najčešće komercijalnim.
Još jedan dragoceni – i blisko povezani primer, kako istice Pajović, nalazi se u Eksteritorijama XVIII. Prva slika prikazuje maketu starog Rima, a druga gomilu minijaturnih tenkova od polipropilena, još jednog artefakta iz društvenih igara (Riziko). Maketu Rima naručio je fašistički vođa Benito Musolini 1933. Uparen sa tenkovima, ovaj prizor otvara čitav niz interpretacija i značenja, istog trenutka se referišući na globalni rast (“nove”, “alternativne”, itd.) desnice, ali i skoro militantno preuzimanje prostora od strane pozicija moći - bilo u Rimu, Beogradu, Njujorku, ili bilo kom većem svetskom gradu, naveo je Pajović.
Razlog zašto ti parovi tako moćno deluju je, prema navodima Pajovića, to što Stojanović insistira na posmatranju oba kraja i oba smera ovih sukoba i borbi, dokumentujući podjednako instance eksteritorijalnosti odozdo nagore, i nametanja moći (eksteritorijalnosti u neaproprijativnom smislu) nasuporot njima. Umetnik ove prizore naziva “zumiranim eksteritorijama” u kojima su “ljudi izvršili jedinstvene činove, improvizacije i rešenja” i, mada odaju jasnu melanholiju ćorsokaka, treba verovati da je to samo delimično slučaj. Uz svoje fotografske fusnote koje skoro kao da slave proizvodnju najsvakodnevnijeg, ono što “Eksteritorije” zasigurno nude je način sagledavanja savremenog pejzaža proizvodnje, prostornih praksi, i potencijalnosti svakodnevnog; na nama je da ga prihvatimo, i držimo u vidu.
Marko Stojanović (1982), koji je trenutno na rezidenciji Homesession u Barseloni, završio je Akademiju umetnosti u Novom Sadu. Dobitnik je nagrade Art klinike u okviru izložbe “Perspektive IV”. Kao predstavnik AUNS, boravio je u Lasalle-Sia College of the Arts u Singapuru, kao i na Akademiji umetnosti Univerziteta Verakruz u Meksiku.
Samostalno je izlagao u Remontu, U10, Galeriji Doma omladine Beograda, Muzeju savremene umetnosti u Skoplju, Kinu Šiška u Ljubljani… Učestvovao je na grupnim izložbama kao što su 48. Oktobarski salon u Beogradu, Bijenale mladih umetnika Evrope i mediterana (BJCEM) u Bariju, Mikronarativi u Muzeju moderne umetnosti u Sent Etjenu, La Casa, Mladi srpski umetnici u Galeriji moderne umetnosti u Palazzo Forti u Veroni, Iz druge ruke u Paviljonu “Cvijeta Zuzorić”, Young Contemporary Photography u galeriji Photon u Ljubljani… Dela mu se nalaze u kolekcijama Grada Beograda, Telenor fondacije, Imago Mundi i drugim.
Uporedo sa izložbom Stojanovića u Likovnoj galeriji, u galeriji Artget KCB-a biće otvorena izložba "Lica" Branibora Debeljkovića, dok u Podroomu tokom avgusta nema programa zbog radova u tom galerijskom prostoru.
(SEEcult.org)
