Progledati politički, dotaći zajedništvo
Studenti Fakulteta likovnih umetnosti (FLU) učinili su vidljivim za slepe i slabovide građane i građanke remek dela iz kolekcije Muzeja savremene umetnosti u Beogradu. Jednogodišnji proces saradnje i stvaranja podržali su i usmeravali Boris Dončić, bibliotekar i urednik u studiju Biblioteke Saveza slepih Srbije dr Milan Budimir, kustoskinje Katarina Krstić i Senka Ristivojević i profesori Mrđan Bajić i Radoš Antonijević. Rezulat je izložba U dodiru sa, koja je otvorena do 1. jula u prizemlju zgrade MSU na Ušću.
Za razliku od tipičnih izložbi za slepe i slabovide, koje postojeće slike samo bukvalno prevode u treću dimenziju, pojedini umetnički izbori su ovoga puta rezultovali proizvodnjom viška vrednosti. Odgovor nije dat samo na pitanje kako približiti deo vizuelnog sadržaja osobi koja ne vidi, već kako približiti nevidljivo osobama koje vide. Studenti su prevođenjem slike u dodir omogućili slepima i slabovidima da iskuse umetnost, ali je taj proces otvaranja dimenzija i razmene dvosmeran i reverzibilan, jer utiče na sve one koji učestvuju u ovoj izložbi kao u specifičnoj javnoj sferi. Višak vrednosti ostvaren je u uspostavljanju kontinuiteta istorijske političke misli kao proizvodnje društvenosti - na način da se autoriteti (akademski, institucionalni) suptilno izazovu ili barem osvetle iz posebnog ugla tako što slika postaje prelomljena, ili postaje stub, u nju se može ući, može se saslušati...
Lubaradin Kosovski boj (1953) student Bogdan Đukanović preneo je na gipsani stub, čime je naglašena cikličnost koja ukazuje na večito vraćanje konfliktnog i antagonističkog stanja kao jedinog merodavnog, i/ili na konkretnu (Kosovsku) bitku koja se nikada ne završava i koja uvek izmiče tumačenju. Spuštanje Kosovskog boja u taktilnu realnost čini da i oni koji su fizički sposobni da vide mogu da uoče suštinsko izmicanje i nedodirljivost najpoznatijeg srpskog mita.
Bogdan Đukanović, foto: Maja Ćirić
Kada student Luka Cvetković prevodi fotografiju Tomislava Peterneka Studentski nemiri, Crveni univerzitet (1968), on to čini transparentima sa porukama na Brajevom pismu, čime čin pobune ne približava samo slepima i slabovidima, već ukazuje i na neophodnost slobodnog govora koji je moguć samo kao kodirana politička aktivnost u klimi suptilne savremene represije, a koja nameće neophodnost delovanje izvan domena vidljivog (čitaj zamućenog pogleda).
Luka Cvetković, foto: Maja Ćirić
Studenkinja Marija Tomić Zagonetku šlema II (1972) Petra Omčikusa, kao integrisanu, monumentalnu skupinu specijalnih jedinica vojske na protestu, spušta iz plošnosti u uzani hodnik u kojem dodir sa šlemovima i štitovima postaje zastrašujuće realan. Distanca je ukinuta, anksioznost je isprovicirana, linija suočavanja naglašena jer, osim da se istupi u stranu, ne postoji mogućnost da se stoji frontalno a da se izbegne direktno suočavanje pozicija naspram policije koja putem konsenzusa o pravu na nasilje održava državni poredak.
Marija Tomić, foto: Maja Ćirić
Katarina Jovanović iščitava tekst sa crteža-kopija iz serije Rendered History (2012-…) Vladimira Miladinovića direktno se vokalno suočavajuchi sa ratnim i posleratnim traumama.
Katarina Jovanović, foto: Maja Ćirić
Maslinjak (1918) Koste Milićevića, naslikan u klimi post-borbene rehabilitacije, Konstantinos Patelis Milićević poetično prevodi uz pomoć ready made parčeta masline sa Krfa koja više ne rađa i koja bi - da nije izložena u Muzeju, verovatno bila iskorišćena za ogrev.
Jelena Mirković je učinila da ulaskom u 3D verziju apstraktnih ornamenata slike Na crnom polju (1978) Bore Iljovskog pomislimo da se oni šire u beskonačnost. Katarina Bošković je mesečinu sa slike Riharda Jakopiča približila publici recitovanjem poezijom, a Ana Marinković natpis sa rada Piva Karamatijevića Svi na posao - pesmama sa radne akcije.
U klimi pogrešnih pretpostavki o neoliberalnoj pacifizaciji (čitaj stabilnosti koja bi rezultovala smirenjem) uz pomoć aktuelnog i protežiranog galerijskog sistema, čin smislene saradnje pronalazi se upravo u ovoj izložbi kao u činu optimističnog horizontalnog povezivanja subjekata različitih karaktera i njihovih poimanja umetnosti i društvenosti. Sve uključene strane dotiču zajedništvo u smislu da se razmenjuju kroz zajedničku proizvodnju društvenosti. Ipak, to zajedništvo nije imanentno, ono nastaje tako što se uvažava ivičnost svakog uključenog političkog subjekta. Sa težištem u nevidljivom, ova izložba nije inkluzivna u smislu da će uvažiti i integrisati razlike, već je inkluzivna jer prihvata netotalitarni karakter disharmonije i umetnost kao mogućnost njene sublimacije.
Maja Ćirić
*Naslovna fotografija rad Jelene Marković, foto: Bojana Janjić / MSUB
